Jalan Braga (aksara Sunda: ᮏᮜᮔ᮪ ᮘᮢᮌ, di tanda jalan ditulis ᮏ᮪ᮜ᮪ ᮘᮢᮌ) salah sahiji ngaran jalan nu kasohor di Kota Bandung.[1] Taun 1900-an, Jalan Braga masih mangrupa jalan taneuh kalawan tatangkalan di sisi-sisina sarta imah-imah nu diwangun dina gaya Hindia Timur.[1]

Tanda jalan Braga ditulis dina basa Indonésia jeung basa Sunda ditulis kalawan aksara Sunda baku.
Jalan Braga Kiwari
Jalan Braga Taun 1930

Kirang leuwih taun 1920-an, jalan Braga mekar tur robah jadi komplék toko Eropa nu kawentar di Hindia Walanda.[2] Di éta daérah aya hotel, réstoran, jeung toko-toko lianna nu nyadiakeun rupa-rupa kabutuhan masarakatna.[1] Ti mimiti masarakat Indo-Walanda jeung Walanda nu miboga toko ninggalkeun Braga dina taun 1957, ieu daérah kawilang tiiseun pisan.[1] Tug nepi ka kiwari, kamekaran kota Bandung ngabalukarkeun raména daérah-daérah di Bandung jadi kabagi-bagi.[1] Lobana komplék toko-toko anyar nyababkeun Braga kapopohokeun ku masarakatna, nepi ka taun 2005 mah, 45 persén nu boga usaha di daérah Braga bangkrut.[1]

Ngaran Braga édit

Numutkeun ahli sastra Sunda, Braga asalna tina Baraga, ngaran hiji walungan. Nepi ka aya istilah ngabaraga nu hartina leumpang sapanjang walungan. Luyu jeung kamekaran jalan Braga (nu deukeut jeung walungan Cikapundung), tuluy istilah ngabaraga ieu kasohor ka sakumna Hindia Walanda sarta dijadikeun hiji acara lawungan urang Walanda. Istilah ngabaraga robah jadi ngabar raga nu hartina némbongkeun awak.[3]

 
Gedong Gas Negara

Gedong Titinggal Sajarah édit

Aya hiji blok di Jalan Braga anu ngaranna Blok Het Snoephuis. Di ujung kalér, aya pabrik Ta Sin Trunk Factory anu ngajieun jeung ngajual barang-barang anu dijieunna tina kulit biasa sapertos kantong, sapatu, koper, dompét, jeung suvenir-suvenir sajabana anu dijieunna tina kulit buaya. Teras di belah sisi, aya toko perlengkapan sapeda anu ngaranna Toko H.J. Sneep. Aya deui Toko Cramer anu ngajual aneka maénan modél Eropa jeung Toko Het Lampenhuis anu ngajual sagala rupi lampu hias, nu modélna antik jeung nu modelna modern.[4]

Di peuntas blok Snoephuis, aya toko papakéan husus keur awéwé kelas luhur anu ngaranna Gerzon Modemagazijnen anu ngajual papakéan lengkep jeung aksesorisna sapertos sapatu kulit, sarung tangan, sarta barang-barang keur pésta. Istri Gubernur Jenderal sok meuli pakéan jeung aksesoris di toko éta.[5]

Wangunan di belah sisi Gerzon Modemagazijnen nyaéta Apotek Bavosta anu ngajual lain ubar-ubaran jeung alat kaséhatan waé, tapi oge kaperluan keur binatang piaraan. Di belah kalér apotek éta, aya toko husus Stocker Horlogerie anu ngajual jam tangan ti Swiss. Salian ti éta, aya deui Toko Populair anu kasohor disebat toko kelontong jeung toko éléktronik. Nepi ka ayeuna, wangunan-wangunan éta ngan ukur titinggal sajarah.[6]

Di belah utara Toko Populair, aya wangunan badag nyaéta Toko Hellerman anu nyayogikeun senjata api, karéta kuda, sapeda jeung perlengkapanana.[7] Wangunan anu diwangun ti taun 1894-1896 rubuh dina sasih Oktober tahun 2010.[8]

Aya toko bunga Bloemenhandel Abundantia anu jadi langganan Gubernur Jenderal Hindia Belanda.[9] Dina sasih Desember taun 1930, dina waktos éta keur aya pésta taun anyar, toko ieu kabakaran. Ayeuna toko ieu ngan ukur sajarah.[10]

Aya deui Gedong Gas anu kasohor disebat Gas Mij dina zaman Walanda, tos teu kaurus nepi ka ayeuna.[11]

Gedong anu robah ngaran édit

Musieum Konperensi Asia Afrika baheula ngaranna gedung Sociëteit Concordia.[12] Dina belah sisi Sociëteit Concordia aya wangunan Bioskop Majestic anu baheula pisan ngaranna Concordia Bioscoop teras ganti ngaran jantén Majestic Theater.[13] Dina seberang dua wangunan éta, aya gedong DENIS anu ayeuna jantén kantor Bank BJB.[14] Dina belah sisi gedong DENIS, aya Apotek Kimia Farma anu baheula nyaéta gedong Rathkamp.[15]

Dina Jalan Braga, aya sababaraha toko makanan jeung restoran sapertos Bangunan Baltik anu ngajual sagala rupi es krim khas Walanda, ayeuna wangunan éta tos jantén Toko Kue Canary. Teras aya deui toko kue anu nyayogikeun sagala rupi roti khas Walanda anu baheula ngaranna Het Snoephuis, ayeuna robah ngaran jantén toko kue Sumber Hidangan[16]. Salian ti éta, aya restoran anu nyayogikeun sagala rupi kadaharan khas Walanda anu kasohor pisan nyaéta Maison Bogerijen anu ayeunna robah ngaran restoran Braga Permai.[17]

Aya toko anu didirikeun ku C.M. Luyks dina taun 1898 anu ngaranna N.V. Luyks anu kasohor disebat toko optik, Dina taun 1960-an, toko ieu jantén toko optik A. Kasoem.[18] Di belah sisi toko optik éta, aya ogé toko optik J.E. Baher jeung Toko A.S. Roth & Co. anu ngajual sagala rupi kaperluan imah. Aya deui toko Keller’s Kleiding Modemagazijn, nyaeta toko mode jeung jasa ngaput. Dina taun 1959, toko Keller’s robah nama jeung kapamilikan janten Djawa Modes Store.[19] Salian ti Toko Keller’s, aya deui toko mode anu ngaranna Aug. Savelkoul anu bagian gedong di belah kidulna ditempatkeun ayeuna ku Galeri Braga.[20]

Braga City Walk anu ayeuna téh baheulana nyaéta ruang pajang mobil anu ngaranna Fuchs en Rens.[21]

Dina simpang jalan Braga jeung Suniaraja, aya Bangunan Centre Point anu baheulana nyaéta toko piano Naesens Pianohandel nu pangageungna di Bandung.[22] Di belah kalér toko piano, aya toko barber nu dipiboga ku urang Walanda, teras ka belah kalér deui, aya Toko Buku Van Dorp anu ayeuna digunakeun pikeun ruang pameran Landmark Convention Centre.[23]

Dina tungtung Jalan Braga anu nyanghareup ka Jalan Perintis Kemerdekaan, aya bangunan De Javasche Bank. Dina tahun 1953, pamaréntah ngambil alih, teras ngarannya dirobah jantén Bank Indonesia cabang Bandung.[24]

Gedung nu robah ngaran jeung ayeuna titinggal sajarah édit

Dina Jalan Braga aya sababaraha toko mode anu ngaranna Au Bon Marche jeung Onderling Belang. Gedong Au Bon Marche téh baheulana pisan nyaéta toko mode ogé anu ngaranna Aug. Hagelsteens Kleedingmagazijn nu aya di belas sisi Majestic Theater. Au Bon Marche ayeuna ngan saukur sajarah.[25]

Salian ti Au Bon Marche, aya deui toko mode nyaéta Onderling Belang anu ganti ngaran Toko Sarinah. Ayeuna ogé, Toko Sarinah geus tutup.[26]

Gedong nu teu robah ngaran édit

Dina belah sisi Toko Hellerman, aya toko perhiasan De Concurrent anu masih kokoh keneh nepi ka ayeuna.[27]

Referensi édit

  1. a b c d e f Yuniadi Agung.Jalan Braga.20 April 2009. Kompas (Surat Kabar)(id)
  2. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2014). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. p. 27. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  3. Katam, Sudarsono (2017-01-03). Nostalgia Bragaweg Tempo Doeloe 1930-1950 (dalam Indonesian). Dunia Pustaka Jaya. ISBN 978-979-419-535-2. 
  4. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. pp. 89–90. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  5. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. pp. 90–91. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  6. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. pp. 92–93. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  7. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. p. 94. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  8. Agency, ANTARA News. ""HELLERMAN" TOKO PERTAMA DAN TERLENGKAP DI BRAGA". ANTARA News Jawa Barat. Diakses tanggal 2023-12-02. 
  9. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. p. 97. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  10. Riyanto, Hevi. "Kala Si Jago Merah Melahap Braga di Tahun Baru 1931". https://tirto.id/kebakaran-di-jalan-braga-gNEz. Diakses pada 11 November 2023 
  11. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. p. 103. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  12. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. pp. 35–36. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  13. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. p. 64. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  14. Fauzan, Hevi Abu. "Perobekan Bendera Belanda di Gedung DENIS". https://www.sejarahbandung.id/perobekan-bendera-belanda-di-gedung-denis/. Diakses pada 11 November 2023  Archived 11 Nopémber 2023 di Wayback Machine
  15. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. p. 60. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  16. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. p. 84. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  17. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Ka Bandung: Ka Bandung. p. 109. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  18. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. pp. 104–105. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  19. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. pp. 105–107. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  20. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. pp. 130–133. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  21. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. p. 127. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  22. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Bandung Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. pp. 134–135. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  23. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. pp. 136–139. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  24. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. pp. 144–146. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  25. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. p. 69. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  26. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. p. 75. ISBN 978-979-18671-1-5. 
  27. Hutagalung, Ridwan; Nugraha, Taufanny (2008). Braga Jantung Parijs van Java. Bandung: Ka Bandung. p. 96. ISBN 978-979-18671-1-5.