Bujangga Manik: Béda antarrépisi

Konten dihapus Konten ditambahkan
Hadiyana (obrolan | kontribusi)
Tidak ada ringkasan suntingan
Hadiyana (obrolan | kontribusi)
Tidak ada ringkasan suntingan
Baris ka-1:
'''Bujangga Manik''' mangrupa salah sahiji naskah dina basa Sunda anu pohara gedé ajénna. Naskah ieu ditulis dina wangun puisi naratif dina daun lontar anu kiwari disimpen di Perpustakaan Bodleian di Oxford saprak taun 1627 (MS Jav. b. 3 (R), cf. Noorduyn 1968:469, Ricklefs/Voorhoeve 1977:181). Naskah Bujangga Manik diwangun ku 29 heulay daun lontar, anu unggal heulayna ngandung kira-kira 56 jajar rimpaka anu tiap rumpakana diwangun ku 8 padalisan, bentuk puisi Sunda Kuna.
'''''Bujangga Manik''''' mangrupakeun hiji [[naskah]] Sunda kuna nu dijieun kira ahir [[abad ka-15]] atawa awal [[abad ka-16]], nu nyaritakeun lalampahan Bujangga Manik, tohaan ti [[Pakuan]], nu ngumbara ka [[urang Jawa|tatar Jawa]] (jeung [[Bali]]), wétaneun [[Karajaan Sunda|Sunda]] pikeun ngulik sarta ngalakonan agemanana (Hindu-Sunda).
 
Anu jadi inohong dina ieu naskah téh nyaéta Prabu Jaya Pakuan nu boga landihan Bujangga Manik, saurang resi Hindu anu, sanajan mangrupa saurang prabu di karaton [[Pakuan Pajajaran]] (puseur dayeuh [[Karajaan Sunda]], anu perenahna di wewengkon anu ayeuna jadi dayeuh [[Bogor]]), leuwih resep ngalakonan hirup jadi saurang resi. Minangka saurang resi, manéhna ngumbara mapay kabuyutan atawa puseur kaagamaan ([[Hindu]]) nu aya di Jawa jeung Bali. Anjeunna nyaritakeun yén pangumbaraanana téh dipaju dua kali. Sabalik ti Jawa, Bujangga Manik tatapa di hiji gunung di Tanah [[Sunda]] (bale geusan ngajadina) nepi ka pupusna.
Naskah ''Bujangga Manik'' diukir dina daun palem, disimpen di Pabukon Bodleian, [[Oxford]], [[Inggris]] ti taun [[1627]].
{{cite book
| last =Noorduyn
| first =J.
| publisher= KITLV Press
| title = Three Old Sundanese poems
| date =
| year =2006
| page =437
}}
 
Écés pisan, tina ceritera dina jero naskah kasebut, yén naskah Bujangga Manik asalna ti jaman saméméh Islam asup ka Tatar Sunda. Naskah kasebut henteu ngandung hiji ogé kecap-kecap anu asalna tina basa Arab. Disebutna [[Majapahit]], [[Malaka]] sarta [[Demak]] ngajadikeun urang bisa neguh yén naskah ieu ditulis dina ahir taun 1400-an atawa awal taun 1500-an.{{cite book
Eusi ieu naskah ditulis dina rumpaka dalapan padalisan, bentuk puisi Sunda Kuna. Ampir sakabéhna nyaritakeun lalampahan Bujangga Manik salaku resi nu ngumbara mapay kabuyutan atawa puseur kaagamaan ([[Hindu]]) nu aya di Jawa jeung Bali. Anjeunna nyaritakeun yén pangumbaraanana téh dipaju dua kali.
| last =Noorduyn
| first =J.
| publisher= KITLV Press
| title = Three Old Sundanese poems
| date =
| year =2006
| page =438
}}
 
Naskah ieu pohara gedé ajénna lantaran ngagambarkeun topografi pulo Jawa dina kira-kira abad ke-15. Leuwih ti 600 ngaran tempat, gunung sarta walungan disebutkeun dina ieu naskah. Sawaréh ti ngaran-ngaran tempat kasebut masih dipaké nepi ka ayeuna
== Ringkesan Eusi ==
Anu nulis naskah buhun ieu teh nyaeta Prabu Jaya Pakuan, bisa ditempo dina padalisan ka 14. Pangeran Jaya Pakuan boga landihan Bujangga Manik, anu bisa kapanggih munggaran dina padalisan ka 456. Dina padalisan ka 15-20 dicaritakeun yén anjeunna baris ninggalkeun ambuna pikeun ngumbara ka arah wétan. Anjeunna pohara taliti dina nyaritakeun lalampahanana.
 
== Ringkesan Eusi Naskah ==
Bujangga Manik mitembeyan lalampahan kahijina ngaliwatan wewengkon Puncak. Waktu Bujangga leumpang naek ka wewengkon [[Puncak]], anjeuna reureuh heula, diuk, ngipasan awak sarta nempokeun kaendahan alam hususna [[Gunung Gede]] anu dina padalisan ka 59 nepi ka 64, disebut ku anjeunna minangka titik pangluhurna nu aya di dayeuh [[Pakuan]] (ibukota Karajaan Sunda]]).
Anu nulis naskah buhun ieu tehtéh nyaetanyaéta Prabu Jaya Pakuan, bisa ditempo dina padalisanrumpaka ka 14. Pangeran Jaya Pakuan boga landihan Bujangga Manik, anu bisa kapanggih munggaran dina padalisanrumpaka ka 456. Dina padalisan karumpaka 15-20 dicaritakeun yén anjeunna baris ninggalkeun ambuna pikeun ngumbara ka arah wétan. Anjeunna pohara taliti dina nyaritakeun lalampahanana.
 
Bujangga Manik mitembeyan lalampahan kahijina ngaliwatan wewengkon Puncak. Waktu Bujangga leumpang naeknanjak ka wewengkon [[Puncak]], anjeuna reureuh heula, diuk, ngipasan awak sarta nempokeun kaendahankaéndahan alam hususna [[Gunung GedeGedé]] anu dina padalisanrumpaka ka 59 nepi ka 64, disebut ku anjeunna minangka titik pangluhurna nu aya di dayeuh [[Pakuan]] (ibukota [[Karajaan Sunda]]).
Ti Puncak anjeunna neruskeun lalampahan nepi ka meuntas Cipamali (ayeuna disebut [[Kali Brebes]] ) pikeun asup ka wewengkon Jawa. Di wewengkon Jawa anjeunna mapay-mapay leuweung sarta padésaan anu kawengku ku Majapait. Leuweung anu kawengku ku karajaan Demak oge kaliwatan. Sanepi ka di Pamalang, Bujangga Manik nineung ka ambuna (padalisan 89) sarta buleud haté pikeun balik. Tapi dina mangsa ieu, anjeunna leuwih milih jalan laut nyaéta naék kapal anu datang ti Malaka. Kasultanan Malaka mimiti pertengahan abad ke-15 nepi ka ditalukkeunna ku Portugis ngawasa perdagangan di laut.
 
Ti Puncak anjeunna neruskeun lalampahan nepi ka meuntas Cipamali (ayeuna mindeng disebut [[Kali Brebes]] ) pikeun asup ka wewengkon Jawa. Di wewengkon Jawa anjeunna mapay-mapay leuweung sarta padésaan[[patempatan]] anu kawengku ku Majapait. LeuweungPatempatan anu kawengku ku karajaan Demak oge(alas Demak) ogé kaliwatan. Sanepi kaSadatang di Pamalang, Bujangga Manik nineung ka ambuna (padalisanrumpaka 89) sarta buleud haté pikeun balik. Tapi dina mangsa ieu, anjeunna leuwih milih jalan laut nyaéta naék kapal anu datang ti [[Malaka]]. [[Kasultanan Malaka]] mimiti pertengahan abad ke-15 nepi ka ditalukkeunna ku [[Portugis]] ngawasa perdagangan di laut.
Miangna kapal ti darmaga digambarkeun kawas upacara pesta (padalisan 96-120): bedil ditembakkeun, pakakas musik ditabeuh, sawatara lagu ditembangkeun kalayan tarik ku awak kapal; bahan-bahan anu nyusun kapal oge diwincik ku Bujangga Manik; aya awi gombong jeung awi nyowana. Bahan tina hoe aga aya rupa-rupa, hoe muka, hoe omas jeung hoe walatung. Tihang kapal dijieun tina kai laka. Bujangga Manik oge resep ningali awak kapal anu asalna ti rea seler.
 
Miangna kapal ti darmaga digambarkeun kawas upacara pesta''pésta'' (padalisanrumpaka 96-120): bedil ditembakkeunditémbakkeun tujuh kali, pakakas musik ditabeuh, sawatara lagu ditembangkeun kalayan tarik ku awak kapal; bahan-bahan anu nyusun kapal ogeogé diwincik ku Bujangga Manik; aya awi gombong jeung awi nyowana. Bahan tina hoehoé aga aya rupa-rupa, hoehoé muka, hoehoé omas jeung hoehoé walatung. Tihang kapal dijieun tina kai laka. Bujangga Manik ogeogé resep ningali awak kapal anu asalna ti rearéa selersélér.
Lalampahan ti Pamalang ka [[Sunda Kalapa]], palabuhan Karajaan Sunda, dilayaran sajero waktu satengah bulan. (padalisan 121), anu mere gambaran yén kapal anu ditumpakan teh nyimpang ka sababaraha patempatan nu aya diantara Pamalang jeung Kalapa. Tina palayaran kasebut, Bujangga Manik nyieun ngaran landihan séjénna nyaéta Ameng Layaran.
 
Lalampahan ti Pamalang ka [[Sunda Kalapa]], palabuhan [[Karajaan Sunda]], dilayaran sajero waktu satengah bulan. (padalisanrumpaka 121), anu mereméré gambaran yén kapal anu ditumpakan tehtéh nyimpang ka sababaraha patempatan nu aya diantara Pamalang jeung Kalapa. Tina palayaran kasebut, Bujangga Manik nyieun ngaran landihan séjénna nyaéta Ameng Layaran.
Ti [[Sunda Kalapa]], Bujangga Manik ngaliwatan Pabeyaan sarta neruskeun lalampahan ka karaton karajaan di [[Pakuan]], di bagian kidul dayeuh Bogor kiwari (Noorduyn 1982:419). Bujangga Manik asup ka Pakancilan (padalisan 145), terus asup ka bale renceng (paviliun) anu direka-reka (didekorasi) sarta tuluy diuk di dinya. Bujanga Manik nempo ambuna keur ninun (cara ninunna dijelaskeun dina padalisan 160-164). Ambuna kaget jeung bungah nempo anakna mulang. Anjeunna geura-giru ninggalkeun pagawéan ninunna sarta asup ka imah nyingkabkeun sawatara kasang carita (hordeng) nu aya rarawisanna, sarta unggah kana ranjang.
 
Ti [[Sunda Kalapa]], Bujangga Manik ngaliwatan Pabéyaan sarta neruskeun lalampahan ka karaton di [[Pakuan]], di bagian kidul dayeuh Bogor kiwari (Noorduyn 1982:419). Bujangga Manik asup ka Pakancilan (rumpaka 145), terus asup ka balé réncéng (paviliun) anu diréka-réka (didekorasi) sarta tuluy diuk di dinya. Bujanga Manik nempo ambuna keur ninun (cara ninunna dijelaskeun dina rumpaka 160-164). Ambuna kagét jeung bungah nempo anakna mulang. Anjeunna geura-giru ninggalkeun pagawéan ninunna sarta asup ka imah nyingkabkeun sawatara kasang carita (hordéng) nu aya rarawisanna, sarta unggah kana ranjang. Ambuna Bujangga Manik nyiapkeun pangbagéa ka anakna, nyokot sabaki seupaheun, meresanmérésan rambut, sarta maké kaenkaén mahal. Anjeunna terus turun, ti kamartina sarénaranjang, kaluar ti imah, nuju ka balebalé rencengréncéng sarta ngabagéakeun anakna. Bujangga Manik nampa seupaheun anu disuguhkeun ku ambuna.
 
Dina bagian saterusna, dicaritakeun ngeunaan putri Ajung Larang SakeanSakéan Kilat Bancana. Emban Jompong Larang ninggalkeun kadaton, meuntasan Cipakancilan sarta datang ka karaton Bujangga Manik. Di karaton kasebut Jompong Larang paamprok jeung Bujangga Manik. Jompong Larang resep pisan ka Bujangga Manik (padalisanrumpaka 267-273).
 
Samulangna ka kadaton, Jompong Larang manggihan putri Ajung Larang anu pareng keur riweuh ninun. Sang putri ngabogaan ebun Cina beunang ngimpor ti luar nagrimancanagara (rumpaka 284-290), nempo Jompong Larang anu geura-giru, naék ka manggung sarta saterusna diuk di gigireun sang putri. Putri nanyakeun talatah naon anu dibawana; Jompong Larang ngomong yén manéhna nempo lalaki anu pohara kasép, sabanding pikeun putri Ajung Larang. Manéhna nyaritakeun yén Ameng Layaran leuwih kasép batan Banyak Catra atawa Silih Wangi, atawa ponakan sang putri (rumpaka 321), atawa saha waé. Leuwih ti éta, lalaki éta singer nyieun puisi dina daun lontar sarta bisa basa Jawa (rumpaka 327). Putri Ajung Larang langsung ngarasa kapentang asmara. Anjeunna saterusna ngeureunkeun pagawéan ninunna sarta asup ka imah nyiapkeun hadiah pikeun Bujangga Manik ti mimiti seupaheun jeung perhiasan sarta barang nu endah lianna kalayan ati-ati. Putri ogé ngahadiahkeun rupa-rupa parfum ti mancanagara anu pohara mahalna, baju katut keris anu éndah.
 
Putri nanyakeun talatah naon anu dibawana; Jompong Larang ngomong yén manéhna nempo lalaki anu pohara kasep, sabanding pikeun putri Ajung Larang. Manéhna nyaritakeun yén Ameng Layaran leuwih kasep batan Banyak Catra atawa Silih Wangi, atawa ponakan sang putri (padalisan 321), atawa saha waé. Leuwih ti éta, lalaki éta singer nyieun sajak dina daun lontar sarta bisa basa Jawa (padalisan 327). Putri Ajung Larang langsung ngarasa kapengpeongan. Anjeunna saterusna ngeureunkeun pagawéan ninunna sarta asup ka imah nyiapkeun hadiah pikeun Bujangga Manika ti mimiti seupaheun jeung perhiasan sarta barang nu endah kalayan ati-ati. Putri ogé ngahadiahkeun rupa-rupa parfum ti mancanagara anu pohara mahalna, baju sarta keris anu éndah.
 
{{stub}}