|
'''Hormon''' ([[basa Yunani|Yun.]] ''horman'' - "sangkan ojah") hartina utusan [[sanyawa kimia|kimiawi]] ti hiji [[sél (biologi)|sél]] (atawa sagolongan sél) ka sél lianna. Sakabéh [[organisme multisélular]] ngahasilkeun hormon (kaasup [[hormon tutuwuhan|tutuwuhan]] - ''baca artikel [[fitohormon]]'').
Hormon nu paling dipikawanoh ti bangsa sasatoan (jeung [[manusa]]) nyaéta nu dihasilkeun ku [[kelenjar éndokrin]] [[vertebrata]], padahal hormon téh dihasilkeun ku ampir unggal sistim [[organ (anatomi)|organ]] jeung [[jaringan biologis|jaringan]]. [[Molekul]] hormon disékrésikeun (dikaluarkeun) langsung kana aliran [[getih]], cairan awak lianna, atawa kana jaringan anu tangtu. Pindahna ku cara sirkulasi atawa [[difusi]] ka sél targétna, nu bisa baé sél nu padeukeut/natangga (aksi parakrin) dina jaringan nu sarua atawa sél nu ayana di organ séjén. Fungsi hormon nyaéta salaku sinyal/iber ka sél targét; peta hormon ditangtukeun ku pola sékrési jeung [[transduksi sinyal]] jaringan nu nampana.
Hormon petana rupa-rupa, ngawengku stimulasi/pangrangsang atawa inhibisi/meungpeuk kamekaran, induksi atawa suprési [[apoptosis]] (program paéh sél), aktivasi atawa inhibisi [[sistim imun]], régulasi/ngatur [[métabolisme]] jeung préparasi aktivitas anyar (misalna tarung, jalangan) atawa fase hirup (misalna pubertas, miara turunan, ménopause). Dina sababaraha kasus, hiji hormon bisa ngatur produksi jeung sékrési hormon séjén. Réspon kana sinyal hormon bisa digambarkeun salaku [[homéostasis|régulasi]] aktivitas métabolik hiji organ atawa jaringan. Hormon ogé ngatur [[daur réproduktif]] ampir sakabéh organisme multisélular.
==Sajarah==
Konsép sékrési internal mekar dina [[abad ka-19]]; didadarkeun ku [[Claude Bernard]] taun [[1855]], tapi teu sacara husus nujul kana kamungkinan sékrési ti hiji organ salaku utusan pikeun organ séjén.
Panarabas utamana nyaéta nalika idéntifikasi [[sékrétin]], hormon nu disékrésikeun ku [[duodenum]] nu ngarangsang sékrési ti [[pankréas]], didadarkeun ku [[Ernest Starling]] jeung [[William Bayliss]] taun [[1902]]. Saméméhna, prosés ieu geus dipercaya (misalna ku [[Ivan Pavlov]]) diatur ku sistim saraf. Starling jeung Bayliss nunjukkeun yén nyuntikkeun ékstrak duodenal ka [[anjing]] bakal ngaronjatkeun sékrési ti pankréas.
Starling ieu ogé nu ngawanohkeun istilah "hormon" dina ceramahna taun [[1905]]. Laporan salajengna negeskeun yén hal éta téh diajukeun ka anjeunna ku fisiolog Cambridge [[William B. Hardy]].
==Fisiologi hormon==
Unggal sél sabenerna boga kabisa pikeun ngahasilkeun rupa-rupa molekul régulator. [[Kelenjar éndokrin]] klasik katut produk hormonna hususon pikeun ngatur sakabéh hambalan organisme, tapi bisa ogé dipaké (dina jalur husus) ukur dina hambalan jaringan.
Laju produksi hiji hormon ilaharna diatur ku sistim kontrol [[Homéostasis|homéostatik]], umumna mah ku [[eupan négatif]] (''negative feedback''). Misah ti produksina, régulasi homéostatik hormon gumantung kana métabolisme jeung [[ékskrési]] hormon.
Séksrési hormon bisa dirangsang jeung dipeungpeuk ku
*hormon séjén (hormon "nu ngarangsang"/"''stimulating''" atawa "ngaleupaskeun"/"''releasing''")
*konsentrasi ion atawa gizi dina plasma, ogé [[globulin]]
*aktivitas [[neuron]] jeung méntal
*parobahan lingkungan, misalna cahya atawa suhu
Nu anyaran kapanggih jeung keur ditalungtik kénéh nyaéta kelas hormon nu katelah "Hormon Lapar" (''Hunger Hormones'') - [[grélin]], [[oréksin]] jeung [[PYY 3-36]] - katut antagonisna - misalna [[léptin]].
==Tipe hormon==
Hormon vertebrata digolongkeun kana opat kelas kimia:
#[[hormon derivat amina]], turunan [[asam amino]] [[tirosin]] jeung [[triptofan]]. Contona nyaéta [[katékolamin]] jeung [[tiroksin]].
#[[hormon péptida]], mangrupa rantay asam amino. Contona nyaéta [[TRH]] jeung [[vasoprésin]]. Péptida nu diwangun ku ratusan asam amino disebut [[protéin]]. Conto hormon protéin nyaéta [[insulin]] jeung hormon kamekaran (''growth hormone'').
#[[hormon stéroid]], turunan [[koléstérol]]; [[kortéks adrénal]] jeung [[gonad]] mangrupakeun sumber utamana. Contona nyaéta [[téstostéron]] jeung [[kortisol]].
#Hormon [[lipid]] jeung [[fosfolipid]], turunan lipid sarupaning [[asam linoléat]] jeung fosfolipid kawas [[asam arakidonat]]. Kelas utamana nyaéta [[éikosanoid]], nu ngawengku rupa-rupa [[prostaglandin]].
==Farmakologi==
Kiwari, hormon sok dipaké natambaan kasakit. Nu pangilaharna mah nyaéta [[éstrogén]] jeung [[progéstagén]] (dina [[pél kontraséptif]] jeung [[terapi ngaganti hormon|HRT]]), [[tiroksin]] (salaku [[lévotiroksin]] pikeun [[hipotiroidisme]]) sarta [[stéroid]] (pikeun [[kasakit otoimun]] jeung sababaraha [[pulmonologi|gangguan engapan]]). [[Insulin]] sok dipaké ku nu boga kasakit [[diabétes mélitus|diabétes/kencing manis]].
==Hormon penting manusa==
===Hormon amina===
[[Hormon derivat amina]]:
*[[adrénalin]] (atawa épinéfrin)
*[[dopamin]]
*[[mélatonin]] (N-asetil-5-métoksitriptamin)
*[[noradrénalin]] (atawa norépinéfrin)
*[[serotonin]] (5-HT)
*[[tiroksin]] (T4)
*[[triiodotironin]] (T3)
===Hormon péptida===
[[Hormon péptida]]:
*[[AMH|hormon antimullerian]] (''antimullerian hormone'', AMH, ogé faktor atawa hormon inhibisi mullerian)
*[[adiponéktin]] (ogé Acrp30)
*[[hormon adrénokortikotropik]] (''adrenocorticotropic hormone'', ACTH, ogé kortikotropin)
*[[angioténsinogén]] jeung [[angioténsin]]
*[[hormon antidiurétik]] (''antidiuretic hormone'', ADH, ogé vasoprésin, arginin vasoprésin, AVP)
*[[péptida atrial-natriurétik]] (''atrial-natriuretic peptide'', ANP, ogé atriopéptin)
*[[kalsitonin]]
*[[kolésistokinin]] (CCK)
*[[hormon nu ngaleupaskeun kortikotropin]] (''corticotropin-releasing hormone'', CRH)
*[[éritropoiétin]] (EPO)
*[[hormon stimulasi folikel]] (''follicle-stimulating hormone'', FSH)
*[[gastrin]]
*[[glukagon]]
*[[GnRH|hormon nu ngaleupaskeun gonadotropin]] (''gonadotropin-releasing hormone'', GnRH)
*[[GHRH|hormon nu ngaleupaskeun hormon kamekaran]] (''growth hormone-releasing hormone'', GHRH)
*[[hCG|gonadotropin korionik manusa]] (''human chorionic gonadotropin'', hCG)
*[[hormon pertumbuhan]] (''growth hormon'', GH atawa hGH)
*[[insulin]]
*[[IGF|faktor pertumbuhan kawas insulin]] (''insulin-like growth factor'', IGF, ogé somatomédin)
*[[léptin]]
*''[[LH|luteinizing hormon]]'' (LH)
*[[MSH|hormon stimulasi mélanosit]] (''melanocyte-stimulating hormon'', MSH atawa α-MSH)
*[[neuropéptida Y]]
*[[oksitosin]]
*[[hormon paratiroid]] (PTH)
*[[prolaktin]] (PRL)
*[[renin]]
*[[sékrétin]]
*[[somatostatin]]
*[[trombopoietin]]
*[[hormon stimulasi tiroid]] (''thyroid-stimulating hormon'', TSH)
*[[hormon nu ngaleupaskeun tirotropin]] (''thyrotropin-releasing hormon'', TRH)
===Hormon stéroid jeung stérol===
[[Hormon stéroid]]:
*[[Glukokortikoid]]
**[[kortisol]]
*[[Mineralokortikoid]]
**[[aldostéron]]
*[[Stéroid séks]]
**[[Androgén]]
***[[téstostéron]]
***[[dehidroépiandrostéron]] (DHEA)
***dehidroépiandrostéron sulfat (DHEAS)
***[[androsténédion]]
***[[dihidrotéstostéron]] (DHT)
**[[Éstrogén]]
***[[Éstradiol]]
**[[Progéstagén]]
***[[progéstéron]]
***[[Progéstin]]
[[Hormon stérol]]:
*Derivat/turunan [[Vitamin D]]
**[[kalsitriol]]
===Hormon lipid===
Hormon [[lipid]] jeung [[fosfolipid]] ([[éikosanoid]]):
* [[prostaglandin]]
* [[leukotriéna]]
* [[prostasiklin]]
* [[tromboksan]]
==Baca ogé==
* [[sistim éndokrin]]
* [[neuroéndokrinologi]]
* [[hormon tutuwuhan]] atawa [[régulator tumuwuh tangkal]]
* [[sinyal otokrin]]
* [[sinyal parakrin]]
* [[sitokin]]
* [[faktor pertumbuhan]] (''growth factor'')
==Rujukan==
*''[[:en:Hormone|Hormone]]'', Wikipédia édisi basa Inggris per 17 Nopémber 2005
* Henderson J. ''Ernest Starling and 'Hormones': an historical commentary.'' J Endocrinol 2005;184:5-10. PMID 15642778.
{{hormon}}
[[Category:Éndokrinologi]]
[[Category:Transduksi sinyal]]
[[ar:هرمون]]
[[bg:Хормон]]
[[bs:Hormon]]
[[ca:Hormona]]
[[cs:Hormon]]
[[da:Hormon]]
[[de:Hormon]]
[[en:Hormone]]
[[eo:Hormono]]
[[es:Hormona]]
[[fi:Hormoni]]
[[fr:Hormone]]
[[he:הורמון]]
[[hu:Hormon]]
[[io:Hormono]]
[[it:Ormone]]
[[ja:ホルモン]]
[[ko:호르몬]]
[[lt:Hormonas]]
[[mk:Хормони]]
[[nl:Hormoon]]
[[nn:Hormon]]
[[no:Hormon]]
[[pl:Hormon]]
[[pt:Hormona]]
[[ru:Гормоны]]
[[simple:Hormone]]
[[sv:Hormoner]]
[[th:ฮอร์โมน]]
[[tr:Hormon]]
[[uk:Гормон]]
[[zh:激素]]
| 