Konten dihapus Konten ditambahkan
TXiKiBoT (obrolan | kontribusi)
m bot Nambih: lmo:Sangu
Xqbot (obrolan | kontribusi)
m bot Nambih: sco:Bluid; kosmetik perubahan
Baris ka-1:
[[ImageGambar:Redbloodcells.jpg|right|frame|[[Sél getih beureum]] (éritrosit) aya dina getih pikeun mawa [[oksigén]] ka sakabéh sél di sakuliah awak]]
 
'''Getih''' téh nyaéta [[jaringan (biologi)|jaringan]] [[sirkulasi (fisiologi)|sumebar]] nu mangrupa cairan [[plasma getih|plasma]] jeung [[sél]] ([[sél getih beureum]], [[sél getih bodas]], [[platélét]]). Istilah médis nu patali jeung getih biasana sok maké émbohan/awalan ''hémo-'' atawa ''hémato-'', tina [[basa Yunani|kecap Yunani]] "''haima''" nu hartina "getih".
Baris ka-5:
Fungsi utama getih nyaéta pikeun ngasupan zat-zat gizi ([[oksigén]], [[glukosa]]), unsur-unsur pangganti jaringan sarta miceun runtah (kawas [[karbon dioksida]] jeung [[asam laktat]]). Getih ogé jadi patalimarga sél-sél ([[leukosit]], sél [[tumor]] abnormal) sarta rupa-rupa zat ([[asam amino]], [[lipid]], [[hormon]]) sahingga bisa diangkut antarjaringan jeung antarorgan. Gangguan kana kandungan atawa sirkulasi getih bisa ngabalukarkeun karuksakan/gangguan jaringan.
 
== Anatomi getih ==
Getih diwangun ku sababaraha rupa ''korpuskel''/sél; ''unsur bentukan'' ieu ngawengku kira 45% tina getih. Sésana mah mangrupa [[plasma getih]], cairan semu konéng nu jadi média cair getih. Dina kaayaan normal, [[pH]] getih artéri téh 7,40. Pikeun babandingan, getih dina sakujur awak manusa téh 7% tina beuratna [http://www.bloodcenters.org/aboutblood/bloodfacts.htm], sahingga jalma sawawa umumna dieusi getih 5 léter (2,7-3 léter mangrupa plasma). Mun digabungkeun, lega buengeut éritrosit dina anatomi manusa téh sarua jeung 2.000 kali lega pakulitan luar manusa.
 
Sél-sél nu ngeusi getih:
* ''[[Sél getih beureum]] atawa éritrosit'' (96%). Dina [[mamalia]], sél ieu teu boga [[inti sél|inti]] jeung [[organél]], sahingga sacara ugeran teu kaasup kana golongan [[sél (biologi)|sél]]. Sél getih beureum ngandung hémoglobin getih nu nyebarkeun [[oksigén]].
* ''[[Sél getih bodas]] atawa leukosit'' (3.0%), mangrupakeun anggota [[sistim imun]] nu ngancurkeun zat-zat inféktif.
* ''[[Platélét]] atawa trombosit'' (1.0%) nu pancénna dina ngabekukeun atawa [[koagulasi]] getih sarta dina [[inflamasi]].
 
[[Plasma getih]] téh mangrupakeun leyuran nu ngandung 96% cai, 4% [[protéin]] plasma getih, sarta bahan renik lianna, di antarana
Baris ka-23:
Sakabéh komponén getih di luhur ngabentuk [[cairan non-Newtonian]] nu pasipatan alirna unik luyu jeung wangunan saluran getih.
 
== Fisiologi getih ==
=== Produksi jeung degradasi ===
Sél-sél getih dijieun dina [[sumsum tulang]], dina prosés nu disebut [[hématopoiésis]]. Komponén-komponén protéin dijieun dina [[ati]], [[hormon]]na dihasilkeun ku [[kelenjar éndokrin]], sedengkeun fraksi cairna dikokolakeun ku [[peujit]] jeung [[ginjal]].
 
Sél-sél getih didegradasi ku [[limpa]] jeung [[sél Kupffer]] dina ati. Ati ogé boga tugas meresihan protéin jeung [[asam amino]] (ginjal ngasékrésikeun protéin-protéin leutik kana [[urin]]). Umur hirup éritrosit umumna nepi ka 120 poé, nu salajengna sacara sistimatis diganti ku éritrosit anyar nu dihasilkeun tina prosés hématopoiésis.
 
=== Angkutan oksigén ===
Oksigénasi getih diukur ku [[tekenan parsial]] oksigén. Oksigén sacara kimiawi 98.5% kabeungkeut ku [[Hémoglobin]] (Hb). Ukur 1.5% nu leyur sacara fisik. Molekul Hb mangrupakeun alat angkut oksigén dina mamalia sarta sababaraha spésiés lianna.
 
Iwal [[artéri pulmonal]] jeung [[artéri umbilik|umbilik]] katut vénana, [[artéri]] mawa getih nu ngandung oksigén ngajauhan jantung ka sakujur awak ngaliwatan [[arteriola]] jeung [[kapilér]], tempat diserepna oksigén. Sabalikna, [[vénula]] jeung [[véna]] mawa getih nu geus teu ngandung oksigén balik deui ka jantung.
 
=== Warna ===
Dina manusa jeung mahluk nu maké hémoglobin lianna, getih nu ngandung oksigén téh warnana beureum burahay, sedengkeun nu teu ngandung oksigén warnana leuwih kolot, beureum ati, nu bisa katempo nalika donor getih nu disedot tina véna. Mun ditilik ti luar, saluran getih nu ngageleng handapeun kulit awak urang katémbongna [[bulao]][http://www.people.virginia.edu/~rjh9u/blueblud.html].
 
==== Serangga ====
Dina [[serangga]], getihna (sebutanana [[hémolimfa]]) teu ngangkut oksigén (lawang nu disebut [[trahéa]] bisa ngasupkeun oksigén ti luar maké prosés difusi langsung ka jaringan). Getih serangga fungsina ukur mindahkeun gizi ka jaringan sarta miceun produk sésa.
 
==== Invertebrata leutik ====
Dina sababaraha [[invertebrata]] leutik kawas serangga, oksigén langsung leyur dina plasma. Sato nu leuwih badag migunakeun protéin réspiratori pikeun ngaronjatkeun kapasitas ngangkut oksigén. [[Hémoglobin]] mangrupakeun protéin réspiratori nu paling umum aya di alam, sedengkeun [[krustaséa]] jeung [[moluska]] migunakeun [[hémosianin]] ([[bulao]], ngandung [[tambaga]]).
 
Dina kalolobaan invertebrata, protéin pangangkut oksigén ieu téh leyur dina plasma getih, béda jeung vertebrata nu boga [[sél getih beureum]] nu hususon ngakut oksigén (sahingga ngaronjatkeun daya angkutna tanpa ngarobah [[viskositas]] atawa ngaruksak organ panyaring getih kawas [[ginjal]].
 
=== Transpor karbon dioksida ===
Nalika getih artéri sistemik ngalir dina kapilér, lumangsung difusi CO<sub>2</sub> ti jaringan kana getih. Sawaréh (lolobana) aya nu leyur na getih (dina bentuk [[bikarbonat]] jeung [[ion hidrogén]]), sawaréh deui aya nu ngahiji jeung hémoglobin jadi [[karbamino hémoglobin]].
 
=== Transpor ion hidrogén ===
Déoksihémoglobin (hémoglobin nu geus ngaleupaskeun oksigén) boga fungsi séjén, nyaéta pikeun ngabeungkeut ion hidrogén; déoksihémoglobin mibanda afinitas éléktron leuwih luhur batan oksihémoglobin.
 
== Kaséhatan jeung panyakit ==
=== Diagnosis ===
[[Tekanan getih]] jeung [[uji getih]] mangrupakeun papanggihan diagnostik pangilaharna dipaké pikeun mariksa getih jeung kaayaan umum awak.
 
=== Patologi ===
''Baca ogé [[panyakit getih]]''
 
Baris ka-67:
* Inféksi getih disebut [[baktérémia]] atawa [[sépsis]]. [[Malaria]] jeung [[tripanosomiasis]] mangrupakeun inféksi parasitik nu ngaliwatan getih.
 
=== Natambaan ===
[[Transfusi getih]] mangrupakeun terapi getih sacara langsung. Kusabab aya rupa-rupa [[golongan getih]], getih [[donor getih|donor]] jeung nu rék narimana kudu sarua (transfusi getih nu golonganana béda bisa ngabalukarkeun komplikasi anu parna).
 
Produk getih lian nu dipaké (disuntikkeun) nyaéta platélét, plasma getih, ''cryoprecipitate'', sarta konsentrat faktor koagulasi.
 
== Baca ogé ==
* [[Getih artifisial]]
* [[Béréndélan kandungan getih manusa]]
Baris ka-78:
* [[Golongan getih]]
 
== Sumber rujukan ==
* ''[[:en:Blood|Blood]]'', Wikipédia édisi basa Inggris per 15 Nopémber 2005
 
Baris ka-86:
{{Artikel Geulis}}
 
[[CategoryKategori:Sistim kardiovaskulér]]
[[CategoryKategori:Getih]]
 
{{Link FA|de}}
Baris ka-174:
[[sah:Хаан]]
[[scn:Sangu]]
[[sco:Bluid]]
[[sh:Krv]]
[[si:රුධිරය]]