Astronomi: Béda antarrépisi

{{tarjamahkeun|Inggris}}

'''Astronomi''', nu sacara [[étimologi]]s hartina "''[[hukum]] [[béntang]]''" (tina [[Basa Yunani]]: αστρονομία = άστρον + [[nomos|νόμος]]) ngarupakeun [[élmu]] nu ngawengku [[panalungtikan]] jeung katerangan [[kajadian|kajadian-kajadian]] nu tumiba di luareun [[Marcapada]] jeung [[atmosfir marcapada|atmosfirna]]. Astronomi ngulik sasakala, évolusi, sipat-sipat kimia jeung fisika objék-objék nu bisa kapanggih di langit (luareun Bumi), sarta prosés-prosés nu patali.

Astronomi ngarupakeun salasahiji ti saeutik élmu ti mana para [[astronomi amatir|amatir]] bisa boga peran nu aktif, utamana dina manggihan jeung ngawaskeun [[fénoména]] transién. Astronomi teu aya patalina jeung [[astrologi]], [[pseudoscience]] nu nyoba-nyoba ngaramalkeun takdir jalma ku jalan nyukcruk jalur objék astronomis. Sanajan dua widang éta babagi sumber nu méh sarua, ari sabenerna mah béda pisan; astronomer maké [[métode ilmiah]], sedengkeun astrologer mah henteu.

 

Dina mangsa munggaranana, balik deui ka jaman [[Yunani kuna]] jeung nu séjénna, astronomi utamana ngulik [[astrométri]], ngalelebah planét jeung bintang di langit. Kadieunakeun, pagawéan [[Johannes Kepler|Kepler]] jeung [[Isaac Newton|Newton]] geus naratas jalan pikeun [[celestial mechanics]], nu sacara matematis ngaramal ketak/pola interaksi ''celestial bodies'' nu kapangaruhan ku graviti, jeung objék-objék [[tatasurya]] umumna. Pagawéan-pagawéan nu dikeureuyeuh dina dua widang ieu, nu baheula lolobana dipigawé ku leungeun, ayeuna mah geus maké alat-alat otomatis, nepi ka geus dianggap lain disiplin mandiri deui. Gerakan jeung posisi objék geus gampang pisan ditéang, astronomi modern leuwih merhatikeun jeung ngusahakeun nengetan jeung neuleuman sipat fisik sabenerna objék-objék langit—what makes them "tick".

 

 

Widang ulikan astronomi ogé digolongkeun dumasar dua jalan nu béda: dumasar "subjék", biasana nurutkeun wewengkon langit (misalna ''Galactic astronomy'') atawa "masalah nu ditujul" (saperti dibentukna béntang atawa kosmologi); atawa dumasar cara nu dipaké pikeun meunangkeun data.

Pangbagian tradisional élmu astronomi nu ditangtukeun ku daérah [[spéktrum éléctromagnétik]] anu ditalungtik:

 

* [[Astronomi Infrared]] nguruskeun détéksi radiasi infrared (panjang gelombang anu leuwih panjang batan cahaya beureum). Alat utama anu paling sering dianggo nyaéta [[téléskop]] namung dilengkepan ku instrumen khusus kanggo infrared. [[Space telescope]] oge dianggo kanggo ngaleungitkeun gangguan éléktromagnétik (''electromagnetic interference'') anu datang ti atmosfér.

* [[Astronomi Radio]] nganggo instrumen anu sama sakali béda kanggo ngadétéksi [[radiasi]] panjang gelombang antawis mm dugi ka cm. Alat panampina sami sareng nu dianggo dina nampi transmisi siaran [[radio]]. Tingal oge [[Teleskop Radio]].

 

== Sajarah ringkes ==

Dina bagian awal sajarahna, astronomi ngan wungkul ngawengku observasi jeung prédiksi ketak/gerak objék-objék langit nu bisa ditempo langsung ku panon.[[Rigveda]] didumasarkeun kana 27 [[konstélasi]] nu aya patalina jeung gerakan panonpoé jeung 12 babagian [[zodiak]] langit. [[Peradaban Hellenik|Yunani Kuna]] méré sumbangan nu kalintang lobana pikeun astronomi, di antarana definisi sistim [[apparent magnitude|magnitude]]. The [[Bible]] contains a number of statements on the position of the earth in the universe and the nature of the stars and planets, most of which are poetic rather than literal; see [[Biblical cosmology]]. In [[500|500 AD]], [[Aryabhata]] presented a mathematical system that took the earth to spin on its axis and considered the motions of the planets with respect to the sun.