Makédonia Kalér: Béda antarrépisi
Konten dihapus Konten ditambahkan
~riley (obrolan | kontribusi) m (GR) File renamed: File:Makedonija.ogg → File:Mk-Republika Makedonija (2).oga Mk-Republika Makedonija (2) |
m Ngarapihkeun éjahan, replaced: nya éta → nyaéta (18) using AWB |
||
Baris ka-72:
|footnotes= [[Basa Albania]] loba digunakeun di propinsi-propinsi di Makédonia Kulon. Di wewengkon lian, [[basa Turki]], [[Basa Sérbia|Sérbia]], [[Basa Romania|Romania]], jeung [[Basa Aromania|Aromania]] ogé digunakeun.
}}
'''Républik Makédonia''' ({{lang-mk|Република Македонија}}, {{lang|mk-Latn|''Republika Makedonija''}}{{Audio|Mk-Republika Makedonija (2).oga|dangukeun}}<ref name="language">[http://www.britannica.com/nations/Macedonia Britannica], ''Makedonia'', Diaksés dina 2007-06-18.</ref>) atawa '''Républik Urut Yugoslavia Makédonia''' ('''RUYM''', [[Basa Inggris|Inggris]]: ''the former Yugoslav Republic of Macedonia'', disingket '''''FYROM'''''<ref>
Nagara ieu disebut "Républik Urut Yugoslavia Makédonia" ku [[Sarikat Bangsa-Bangsa]] taun [[1993]]<ref>UN Resolutions #817 of April 7 and #845 of June 18 of 1993</ref><ref>{{cite web|url=http://www.un.org/members/notes/yugoslavia.htm|title=Note on Yugoslavia|accessdate=2008-05-10}}</ref> sabab ngadagoan résolusi [[Papasésaan ngaran Makédonia|ngeunaan papaséaan ngaran kalawan Yunani]].<ref>[http://www.un.org/documents/ga/res/47/a47r225.htm United Nations Resolution 225 (1993)]</ref> Loba institusi internasional jeung nagara lian geus ngakuan nagara ieu kalawan ngaran nu sarua, sanajan mayoritas nagara ngakuan nagara ieu kalawan ngaran konstitusional.
Ibu kota Républik Makedonia
Nagara ieu mangrupa anggota [[PBB]] jeung [[Déwan Éropa]], jeung ogé anggota ti ''[[La Francophonie]]'', ''[[World Trade Organization]]'' (WTO), jeung [[OSCE]]. Ti Désémber 2005, nagara minangka kandidat anggota [[Uni Éropa]] jeung geus ngadaptar asup ka [[NATO]].
Baris ka-82:
== Sajarah ==
=== Jaman kuno ===
Nagara kahiji nu ngawasaan wewengkon Makédonia
Wewengkon Makédonia saterusna dikawasaan ku tentara [[Romawi]] jeung minangka bagian ti dua propinsi di Romawi. Wewenggkon nu leuwih gedé aya di propinsi [[Makédonia (propinsi Romawi)|Macedonia Salutaris]], tapi wewengkon wates kalér nu dicicingan ku bangsa [[Dardani]] minangka bagian ti propinsi [[Moesia Superior]].<ref>
=== Abad patengahan ===
Dina ahir abad ka-6, basa kakawasaan [[Kakaisaran Romawi Wétan|Bizantium]] mimiti tilelep, sababaraha séké Slav mimiti asup jeung nyicingan wewengkon Makédonia. Séké-sélér Slav nu nyicingan wewengkon Makédonia di antarana séké Draguvite, Sagudate, jeung Strymonoi. Sababaraha séké asli Makédonia, disababkeun ku datangna bangsa Slav, mimiti pindah ka wewengkon nu anyar di pagunungan-pagunungan jeung di wewengkon pabénténgan sabundereun [[Yunani]]. Tapi, sababaraha séké asli Makédonia ogé ngasimilasi jeung séké Slav. Urang-urang Slav ieu saterusna ngumpul. Kukumpulan ieu dinamian ku urang Bizantium salaku "Σκλαβινίαι" ([[Sklaviniai]]). [[Kakaisaran Romawi Wétan|Bizantium]] nu awalna kakawasaanna ngirang, mimiti gawé bareng jeung bangsa Slav nu aya di Makédonia.
Teras, [[Justinian II]] ngayakeun ékspédisi militér ka sapanjuru wewengkon Makédonia pikeun ngarapihkeun jeung ménta bangsa Slav di Makédonia pikeun gawé bareng sareng [[Kakaisaran Romawi Timur|Bizantium]]. Saenggeus ékspédisi ieu, loba urang Slav di Makédonia pindah ka [[Anatolia]] pikeun jadi bagian ti tentara Karajaan Bizantium. Sanajan loba urang Slav nu nurut kana kakawasaan Bizantium, loba ogé séké nu masih bébas ti kakawasaan Bizantium. Séké-séké ieu hirup kalawan pipisahan, jeung heunteu nyieun hiji kakawasaan nu ngahijikeun séké-séké éta. Kira-kira taun [[850]] M, [[Karajaan Kahiji Bulgaria]] narajang wewengkon Makédonia jeung lumangsung kalawan lancar pisan, sabab kakawasaan Bizantium di Makédonia leuleus pisan ogé dipangaruhan ku kahayangan séké-séké Slav sangkan ngagabung dina Karajaan Kahiji Bulgaria.<ref>The early Medieval Balkans. John Fine Jr</ref>
[[Gambar:Ohrid in Macedonia3.jpg|thumb|200px|left|Bénténg [[Tsar Samuel]]]]
Baris ka-98:
=== Kasadaran nasional ===
Kakawasaan [[Turki Utsmaniyah]] di Makédonia dianggap kejam. Dina taun [[1689]], aya hiji pamberontakan kana Turki Utsmaniyah
Saenggeus [[Perang Dunya I]], organisasi IMORO meupeus kana dua,
=== Karajaan Sérbia jeung Yugoslavia ===
[[Gambar:Vardar003.png|right|250px]]
Sanggeus perang Balkan taun [[1912]] jeung [[1913]], wewengkon Makédonia teras kabagi-bagi ka Yunani, Bulgaria, jeung Sérbia. Wewengkon nu dikawasaan ku Sérbia
=== Yugoslav Makédon (Perang Dunya II) ===
Baris ka-121:
== Géografi ==
Kalawan aréa kira-kira 25.330
=== Topografi ===
Nagara Makédonia aya di wewengkon nu loba gunungna jeung katutup ku [[lebak]] jeung [[basin]]. Wewengkon Makédonia kabagi ku hiji walungan nu ngaranna [[Walungan Vardar]].
Méh sabagian wewengkon Makédonia ngampar ti Šara nepi ka Osgovo nu ngawangun lebak ti [[Walungan Vardar]]. Tilu dano gedé, Ohrid, Prespa, jeung Dojran aya di wewengkon kidul Makédonia. Dano Ohrid dianggap salah sahiji ti dano jeung biotop nu pangkolotna di dunya.<ref>[http://www.moe.gov.mk/soer2/ohrid_a.htm Macedonian Ministry of Environment]</ref> Wewengkon Makédonia ogé mangrupa wewengkon nu aktif kagiatan séismikna jeung mindeng [[lindu]] di Makédonia. Lindu nu panungtungna nu panggedéna
Makédonia ogé miboga loba pagunungan. Pagunungan ieu dibagi kana dua runtuyan
▲Méh sabagian wewengkon Makédonia ngampar ti Šara nepi ka Osgovo nu ngawangun lebak ti [[Walungan Vardar]]. Tilu dano gedé, Ohrid, Prespa, jeung Dojran aya di wewengkon kidul Makédonia. Dano Ohrid dianggap salah sahiji ti dano jeung biotop nu pangkolotna di dunya.<ref>[http://www.moe.gov.mk/soer2/ohrid_a.htm Macedonian Ministry of Environment]</ref> Wewengkon Makédonia ogé mangrupa wewengkon nu aktif kagiatan séismikna jeung mindeng [[lindu]] di Makédonia. Lindu nu panungtungna nu panggedéna nya éta dina taun [[1963]] di Skopje, ngakibatkeun ancurna infrastruktur jeung pupusna leuwih ti 1000 jiwa.
▲Makédonia ogé miboga loba pagunungan. Pagunungan ieu dibagi kana dua runtuyan nya éta Dinarska jeung Ropodska. Runtuyan pagunungan Dinarska na éta wewengkon nu rawan érosi, ari runtuyan pagunungan Ropodska leuwih mirip jeung pangunungan [[Alpen]]. 10 gunung pangluhurna di Makédonia nya éta:
{| class="wikitable"
|-
Baris 158 ⟶ 157:
=== Iklim ===
Makédonia miboga iklim transisi,
Iklim pagunungan aya di wewengkon pagunungan nu karakteristikna
== Wewengkon administratif ==
=== Wewengkon ===
[[Gambar:MSR.png|thumb|200px|right|Wewengkon-wewengkon administratif di Makédonia]]
Makédonia miboga sababaraha wewengkon administratif
* [[Skopje]]
* [[Pelagonia]]
Baris 178 ⟶ 177:
== Politik ==
Makédonia mangrupa nagara kalawan sistem parleménter nu pamaréntahanna kawangun ti koalisi partéy-partéy ti institusi parlemén hiji kamar (Собрание, Sobranie) jeung hiji institusi paadilan indepénden kalawan hiji mahkamah konstitusi. Hiji parlemén (déwan rahayat) di Makédonia kawangun ti 120 anggota jeung dipilih saban 4 taun. Posisi Présidén di Makédonia penting pisan jeung mibanda peran nu lumayan gedé dina pamaréntahan. Présidén Makédonia mibanda jabatan sebagai Panglima Angakatan Senjata Makédonia jeung Komite Kaamanan Makédonia. Présidén Républik Makédonia dipilih saban 5 taun sakali jeung bisa ngajabat dina 2 kali jabatan.
Sanggeus munculna hukum anyar dina taun [[2005]], pamaréntahan lokal dibagi kana 78 wewengkon. Ibu kota Skopje sorangan kawangun ti 10 wewengkon administratif nu digabung dina hiji wewengkon nu ngaranna "Greater Skopje". [[Wewengkon administratif di Makédonia]] ngatur pamaréntahanna sosorangan. Sababaraha wewengkon administratif bisa nyieun kerja sama dina raloba widang. Partéy politik di Makédonia kalobaannana dumasar kana asal étnis, ngawakilan étnik mayoritas Makédonia jeung minoritas Albania. Isu kateusaimbangan kakawasaan antara étnik mayoritas Makédonia jeung [[Albania]] mawa kana konflik sipil taun [[2001]], jeung papaséaan ieu diréngsékeun kalawan [[Pajangjian Ohrid]] dina taun [[2004]] nu méré tempat leuwih ka étnik Albania. Dina taun 2004, Parlemén masihan [[otonomi]] nu leuwih gedé di wewengkon nu padumukna kalobaannana étnik Albania.
Baris 198 ⟶ 197:
Makédonia minangka anggota ti [[Sarikat Bangsa-Bangsa]] dina kaping [[8 April]] [[1993]], 18 belas bulan sanggeus [[8 Séptémber|merdékana]] ti [[Yugoslavia]]. Di [[PBB]], Makédonia disebut salaku "the former Yugoslav Republic of Macedonia" (FYROM), patali jeung papaséaan jeung protés ti [[Yunani]] ngeunaan ngaran Makédonia. Di Yunani, ngaran Makédonia sénsitif pisan sabab wewengkon historis Makédonia ogé ngawengku sababaraha wewengkon di Yunani jeung [[Bulgaria]]. Makédonia ogémiboga peran nu gedé dina ngawangun [[nagara]] jeung [[budaya]] Yunani Kuna. Cenah, sang [[Monarki|raja]] [[Aléxander Ageung]] nu kasohor téa asalna ti dieu. [[Uni Éropa]]<ref>{{cite web | author = European Commission | title = Background information - The former Yugoslav Republic of Macedonia | url = http://ec.europa.eu/comm/competition/international/bilateral/background/mk1_en.html | accessdate = 2006-10-01 }}</ref>, [[Kahijian Siaran Éropa]]<ref>{{cite web | author = European Broadcasting Union | title = Members' Logos | url = http://www.ebu.ch/members/members_logos.php | accessdate = 2006-10-01 }}</ref>, jeung [[Komite Olimpiade Internasional]]<ref>{{cite web | author = International Olympic Committee | title = LIST OF NATIONAL OLYMPIC COMMITTEES PARTICIPATING IN THE XIX OLYMPIC WINTER GAMES IN SALT LAKE CITY | url = http://multimedia.olympic.org/pdf/en_report_258.pdf | accessdate = 2006-10-01 }}</ref> ogé milu sistem PBB. [[NATO]] ogé milu sistem pangaranan ieu, tapi nambihkeun alesan dina pangarananna.
Nagara-nagara anggota PBB ngakuan sacara sah Républik Makédonia tapi masih debat ngeunaan ngaran nu digunakeun pikeun nyebut nagara Makédonia. 3 anggota permanén [[Déwan Kaamanan PBB]] ([[RRC]], [[Amérika Sarikat]]<ref>
== Militér ==
[[Angkatan Senjata Makédonia]] diwangun ti Angkatan Darat jeung Angkatan Udara. Kawijakan patahanan nasional boga tujuan pikeun ngajaga kamerdékaan jeung kakawasaan Makédonia kana lemah jeung angkasa nu aya di wewengkon Makédonia. Tujuan nu séjén
Menteri Patahanan Makédonia mekarkeun stratégi patahanan jeung néangan kamungkinan ancaman lumangsungna hirup nagara boh ti jeroeun nagri boh ti luar nagri. Anjeunna ogé mibanda tanggung jawab kana sistem patahanan, latihan, kasiapan Angkatan Senjata, pakakasna, sarta ngatur biaya pikeun pamekaran Angkatan Senjata.<ref>http://www.morm.gov.mk:8080/morm/en/ARM/Defence-Structure.html National Command Management</ref>
Baris 242 ⟶ 241:
|}
Étnik nu panglobana di Makédonia
|title=Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002 - Book XIII, Skopje, 2005.
|publisher=State Statistical Office of the Republic of Macedonia
Baris 287 ⟶ 286:
|}
Aya loba basa nu dipaké dina kahirupan sapopoé di Makédonia. Basa-basa éta ngaréfléksikeun idéntitas étnik éta. Basa resmi jeung basa nu mindeng dipaké
Basa lian kawas [[basa Albania]], [[basa Bulgaria]], [[basa Turki]], jeung [[basa Yunani]] ogé mindeng dipaké dina komunikasi sasami étnik.
Baris 306 ⟶ 305:
Makédonia miboga kabeungharan budaya, seni, musik, puisi, jeung arsitéktur. Nagara ieu ogé miboga loba tempat-tempat suci. Féstival musik, film, jeung puisi sok diayakeun saban taun. Gaya musik Makédonia geus kapangaruh ku musik [[Garéja Orthodoks|garéja Bizantium]]. Makédonia ogé mangrupa salah sahiji nagara nu miboga raloba fresko nu masih awet ti jaman Bizantium, ti wanci abad ka-11{{dash}}16 Maséhi.
Kabudayaan di Makédonia ngagabungkeun budaya nu heula jeung budaya ayeunna. [[Biara]] jeung [[garéja]] nu diwangun dina wanci Bizantium keur ngawasa ayeunna ngarendeng jeung wangunan modérn. Makédonia ogé katelah ku koléksi ikon-ikon [[
Dina usum panas sok diayakeun féstival seni di sababaraha dayeuh gedé di Makédonia. Di [[Ohrid]], diayakeun féstival musik klasik jeung drama. Di kota [[Sturga]], ngayakeun panggung soré pambacaan puisi. [[Bitola]] sok aya [[Paméran Poto Internasional]] upami di ibu kota, [[Skopje]], diayakeun [[Skopje Jazz Festival|féstival musik Jazz]].
=== Agama ===
Kalobaannana rahayat Makédonia (64,7%) ngageman agama Ortodoks dina [[Garéja Ortodoks Makédonia]] (nu dina taun 1968 ngadéklarasikeun otonom ti [[Garéja Ortodoks Sérbia]])<ref>[http://www.mpc.org.mk/English/MPC/history-mpc.asp History of the Macedonian Orthodox Church]</ref>. Agama [[Islam]] minangka agama panglobana kadua nu diageman ku rahayat Makédonia, kalawan perséntase 33%. Umat Kristen nu séjén kawas [[Katolik]] jeung [[Protéstan]] diageman ku saeutik rahayat Makédonia kalawan perséntase 0,37%. Sésana
Salian ti éta, perséntase Islam di Makédonia kaasup nu panglobana di Éropa, sanggeus nagara [[Turki]], [[Albania]], jeung [[Bosnia jeung Hérzégovina]].
== Tempo ogé ==
Baris 331 ⟶ 330:
* {{en}} [http://www.mymacedonia.net/ MyMacedonia.net]
* {{en}} [[wikisource:en:Bulgarian Policies on the Republic of Macedonia|''Bulgarian Policies on the Republic of Macedonia''.]] Sofia: Manfred Wörner Foundation, 2008. 80 pp. (Trilingual publication with English, [[wikisource:bg:Българската политика спрямо Република Македония|Bulgarian]] and [[wikisource:mk: Бугарската политика спрема Република Македониjа|Macedonian]] versions.) ISBN 978-954-92032-2-6
{{éropa}}
|