R.A.A. Wiranatakusumah V: Béda antarrépisi

'''Raden Adipati Aria Muharam Wiranatakusumah''' (lahir di [[Bandung]], [[28 Nopémber]] [[1888]], pupus [[22 Januari]] [[1965]]). Bupati Bandung, Menteri Dalam Negeri nu munggaran di [[Républik Indonésia]], Ketua Déwan Pertimbangan Agung nu munggaran. <ref name="Ensiklopedi Sunda">{{id}} {{cite book | author=Ajip Rosidi, dkk | title= Ensiklopedi Sunda: Alam, Manusia, Budaya (Termasuk budaya Betawi dan Cirebon)| publisher= Jakarta. Pustaka Jaya | year=2000 | id=ISBN 978-0-471-66376-8}}</ref> Leuwih dipikawanoh ku sebutan Dalem Haji.

Anjeunna téh putra Adipati [[Kusumahdilaga]], bupati Bandung ka-9 ([[1874]]-[[1893]]) jeung Radén Ayu Sukarsih. <ref name="Siapakah"> {{id}} Iip. D. Yahya, ''Siapakah R.A.A Wiranatakusumah?'' dina rubrik selisik [[Pikiran Rakyat]] tanggal [[1 Maret]] taun [[2010]]</ref> Ngaran leutikna mah Aom Muharam. Nalika umur lima taun, ramana ngantunkeun. <ref name="Siapakah">< /ref> Anjeunna tuluy dirorok ku ibuna nepi ka umur salapan taun. <ref name="Siapakah">< /ref> Nalika dikantun ramana, ditunjuk tiluan pikeun jadi walina, nyaéta [[R. Martanagara]] (Bupati Bandung), R. Ardinagara (Jaksa Bandung), dan Suriadiningrat (Camat [[Cilokotot]]/[[Cimahi]]).<ref name="Siapakah">< /ref>

Nalika yuswana salapan taun, Muharam dititipkeun ka kulawarga Adams turta meunang atikan Barat. Sakola formal nu kungsi disuprih nyaéta ELS ([[1901]]), laju neruskeun ka OSVIA nepi ka kelas III, saterusna ku pangjurung Dr. [[Snouck Hurgronje]], dina taun [[1904]] anjeunna pindah ka HBS atawa Gymnasium Willem III di [[Batavia]] turta meunang gelar diploma dina taun 1910. Riwayat atikanana sakabéhna di [[Bandung]].<ref name="Siapakah">< /ref>

Wiranatakusumah kungsi jadi wali [[nagara Pasundan]].<ref name="Pasundan"> Iip. D. Yahya, {{id}} ''Pelurusan Sejarah R.A.A. Wiranatakusumah dina [[Pikiran Rakyat]], [[25 Januari]] [[2011]] </ref> Ieu hal ngabalukarkeun dirina teu meunang pangaku minangka nasionalis.<ref name="Pasundan"> </ref> Padahal, déklarasi nagara pasundan téh saéstuna aya dua. Nu Kahiji, nagara Pasundan nu diproklamasikeun ku Partai Rakyat Pasundan (PRP) tanggal [[4 Méi]] [[1947]], di [[Alun-alun Bandung]].<ref name="Pasundan"> </ref> Harita, Radén Mohammad Soeria Kartalegawa jadi presiden, jeung dr. Radén Koestomo jadi kabinetsformateur.<ref name="Pasundan"> </ref> Nya ieu nagara pasundan anu ngadéklarasikeun dirina misahkeun ti nagara Républik Indonésia.<ref name="Pasundan"> </ref> Sanajan meunang pangrojong Walanda, tétéla umurna henteu panjang.<ref name="Pasundan"> </ref>

Kadua, nagara Pasundan nu dibentuk dumasar tilu kali Konférénsi Jawa Barat nyaetanyaéta Dina tanggal 12-19 Oktober [[1947]], 16-20 [[Désémber]] [[1947]], jeung [[23 Pébruari]]-[[5 Maret]] [[1948]].<ref name="Pasundan"> </ref> Numutkeun sajarawan Agus Mulyana, dina éta konférénsi téh aya tilu kubu, nyaéta Féderalis nu hayang ngadegkeun nagara di Jawa Barat sarta papisah ti RI, Républiken nu teu mikahayang ngadegkeun nagara di Jawa Barat nu misah ti RI, jeung anu nétral nu nungguan naha mihak Féderalis atawa Républiken.<ref name="Pasundan"> </ref>

Sanggeus dua kali ''deadlock'', konférénsi katilu antukna milih Wiranatakusumah nu diusulkeu ku faksi Republiken jadi wali nagara.<ref name="Pasundan"> </ref> Anjeunna ngéléhkeun [[Hilman Djajadiningrat]] nu diusulkeun ku faksi Féderalis.<ref name="Pasundan"> </ref>

Kana nagara Pasundan nu kahiji, Wiranatakusumah katut kulawargana nolak pisan. Samalah ka wartawan Antara yang nu satuluyna dimuat dina Soeloeh Ra`jat, 8 Mei 1947, Wiranatakusumah nétélakeun, ''“Aksi Pasundan itu tidak berdasar atas riwayat sebagai perjuangan untuk kemerdekaan Indonesia…. Rakyat Pasundan di daerah-daerah yang diduduki oleh orang-orang Belanda dipaksa supaya menjadi anggota Partai Rakyat Pasundan. Aksi itu bertentangan dengan demokrasi dan peraturan-peraturan pokok persetujuan Linggarjati. Dipandang dari sudut ekonomi, adalah tak mungkin untuk mendirikan suatu negara Pasundan yang berdiri sendiri.”''<ref name="Pasundan"> </ref>

Kaislaman Wiranatakusumah katangén pisan nalika anjeunna mulih ti Mekkah satutas ibadah haji.<ref name="Syarif"> Syarif Amin (Skétsa), [[1983]], ''Keur Kuring di Bandung''. </ref> Sanggeus mulang ti tanah suci, anjeunna teu weléh maké pakéan saperti [[urang Arab]] nalika rék [[solat]] [[Juma'ah]]. <ref name="Syarif">< /ref> Di lingkungan kadaleman [[Bandung]] ogé anjeunna nyieun hiji rohangan anu niru-niru [[wangunan]] di [[Arab]].<ref name="Syarif">< /ref> Saban waktu buka [[puasa]] atawa [[saur]] dina bulan [[Romadon]], Dalem Haji ngagedurkeun meriem kawas di Arab deuih.<ref name="Syarif">< /ref> Sajaba ti éta, anjeunna ogé naratas ide pikeun ngadegkeun masjid raya di [[Bandung]] nu dingaranan Quwwatul Islam, samalah kungsi mesen rarancang gambarna ka [[Sukarno]], hanjakal rarancangna téh teu tinekanan.<ref name="Atep"> Atep Kurnia, ''Dari Memoar Dalem Haji'' dina http://newspaper.pikiran-rakyat.com/prprint.php?mib=beritadetail&id=130073 disalin tanggal [[17 Agustus]] 2011</ref>

Saéstuna saméméh [[munggah haji]] ogé anjeunna téh geus deukeut jeung para tokoh [[ulama]] ti [[Cianjur]] nalika anjeunna nyekel kalungguhan minangka [[Bupati]] Cianjur, saperti jeung K.H. R. Muhammad Isa Al-Kholidi.<ref name="Atep">< /ref> Nalika Wiranatakusumah nyekel kalungguhan Bupati Bandung kitu deuih, anjeunna dalit jeung panghulu Bandung nu kawentar, Haji [[Hasan Mustapa]] ([[1852]]-[[1930]]).<ref name="Atep">< /ref>

Tapi di antara nu disebut di luhur, bukti nu paling nembrak mah ngaliwatan buku-bukuna nu dihasilkeun satutas anjeunna munggah haji, diantaranadi antarana:

# ''Soerat Al-Baqarah: tafsir Soenda damelan Al-Hadji R.A.A. Wiranatakoesoema''<ref name="Atep"> </ref>

Wiranatakusumah V ogé kacida micintana kana seni Sunda, utamana seni [[mamaos]] Cianjuran. Nalika jeneng jadi [[Bupati]] [[Cianjur]] ([[1912]]-[[1920]]) Wiranatakusumah V kaasup bupati nu kacida ngaaprésiasina kana seni. <ref name="Dian">{{id}} Dian Hendrayana, ''Wiranatakusumah, Degung, dan Cianjuran'' dina http://newspaper.pikiran-rakyat.com/prprint.php?mib=beritadetail&id=130076. diaksés ping [[8 Agustus]] 2011}}</ref>. Di [[Pendopo_Kabupatén_CianjurPendopo Kabupatén Cianjur|Pendopo Cianjur]], anjeunna teu weléh magelarkeun pintonan seni [[degung]]. Dina mangsa pamaréntahanana, di Cianjur geus nyampak pakakas [[degung]] nu dingaranan Pamagersari. <ref name="Dian">< /ref>

Anjeunna ogé nu nyumebarkeun seni mamaos ka luar padaleman. Padahal saméméhna mah seni mamaos ukur jadi kalangenan di lingkungan padaleman baé. Nu kapapancénan nyumebarkeunna téh nyaéta R. [[Écé Majid]], ahli [[tembang]] kahot ti Cianjur. <ref name="Dian">< /ref> Nya Wiranatakusumah anu mekarkeun seni mamaos cianjuran nepi ka wewengkon [[Bandung]] jeung [[Priangan]]. <ref name="Dian">< /ref>

Copélna aya dua kajadian anu nuduhkeun yén anjeunna téh mangrupa bupati anu aprésiasina luhung kana seni. Kahiji, nalika taun [[1920]] anjeunna ngaboyong [[waditra]] degung Pamagersari ka Bandung katut para [[nayaga]]na. <ref name="Dian">< /ref> Para gegedén jeung masarakat di lingkungan pendopo réa nu kataji tur hayang bisa maénkeun gamelan degung. Ku kituna, Wiranatakusumah V maréntahkeun nyieun [[waditra]] degung anu anyar, nu dingaranan Purbasasaka. Nya degung Purbasasaka éta nu digunakeun jadi musik pangiring dina Film munggaran di Indonésia, [[Lutung Kasarung|Loetoeng Kasaroeng]] téh. <ref name="Dian">< /ref>

Sajaba ti ngaboyong gamelan sapuratina téh, anjeunna ogé ngaboyong R. Écé Majid deuih. Ieu téh mangrupa strategi anjeunna dina raraga mekarkeun seni mamaos di Wilayah Bandung jeung wewengkon Priangan séjénna. <ref name="Dian">< /ref>

Pangaruhna ogé nepi ka luareun Bandung deuih. Nya anjeunna nu jadi pokal dina mintonkeun seni mamaos ka para bupati séjénna di Indonesia nalika lumangsung acara Regenten Konperentie taun [[1930]] di [[Jakarta]]. Sajaba ti éta, anjeunna ogé jadi sponsor rékaman seni mamaos, seni degung, seni [[wayang golék]], jeung orkes degung dina piringan hitam OdeonOdéon taun 1920-an. <ref name="Dian">< /ref>

Saacan anjeunna ngantunkeun, anjeunna kungsi ngajabat jadi dosén di Universitas Merdeka. Saméméhna aktif ogé di pulitik ngaliwatan PSII (Partai Syarikat Islam Indonesia) sarta kungsu kapilih jadi anggota Konstituanteu.<ref name="Wawancara"> "Ayah Kami Sosok yang Moderat”: wawancara Iip D. Yahya jeung R. Otong T. Wiranatakusumah dina http://newspaper.pikiran-rakyat.com/prprint.php?mib=beritadetail&id=130075 disalin tanggal 17 Agustus 2011</ref> Anjeunna tutup yuswa kaping [[22 Januari]] taun [[1965]] dina yuswa 77 taun.<ref name="Ensiklopedi Sunda">< /ref>