Paguyuban Pasundan: Béda antarrépisi

'''Paguyuban Pasundan''' (éjahan aslina '''Pagoejoeban Pasoendan''') mangrupakeunmangrupa organisasi [[budaya]] [[Sunda]] nu mimiti nanjeur ti tanggal [[20 Juli]] [[1913]], ngajadikeun organisasi pangheubeulna nu aya kénéh nepi ka kiwari. Salila ngadegna, organisasi ieu geus usik dina widang atikan, sosial-budaya, pulitik, ékonomi, kapamudaan, sarta urusan kaistrian. Paguyuban ieu ngupayakeun lestarina budaya Sunda bari ngalibatkeun lain saukur urang Sunda wungkul tapi saréréa nu boga kameumeut kana budaya Sunda.{{fact}}

Dina tanggal [[22 Séptember]] [[1914]], pangurus paguyuban ménta idin ka pamaréntah pikeun bisa ngalakonan kagiatanana sacara sah. Dumasar surat kaputusan nomer 46 tanggal [[9 Désémber]] [[1914]], idin kasebut dibikeun. Saterusna, nepi ka warsih taun[[1918]], organisasi ieu leuwih minangka perkumpulan sosial-budaya.

Sairing jeung kahayang pikeun ngayakeun perbaikan dina widang sosial sarta ékonomi, Paguyuban Pasundan ngarasa perlu milu ancrub dina widang pulitik pikeun ngahontal tujuan-tujuanna. Ku kituna, saprak warsih taun[[1919]], sairing kalawan diwangunna [[Volksraad]], dipigawé usaha pikeun nempatkeun wawakilna di lembaga kasebut. Saterusna dumasar surat kaputusan nomer 72, tanggal [[13 Juni]] [[1919]], pamaréntah ogé ngesahkeun Paguyuban Pasundan minangka perkumpulan pulitik.

Kagiatan dina widang pulitik beuki kuat waktu kapamingpinan [[Oto Iskandar di Nata]], anu katelahna "Si Jalak Harupat", saurang kalahiran [[Bojongsoang, Bandung]] tanggal [[31 Maret]] [[1897]]. Sajaba jadi pupuhu Pangurus Pusat Paguyuban Pasundan, manéhna ogé jadi wawakil organisasi ieu di Volksraad mimiti warsih taun[[1931]] nepi ka [[1942]].

Luyu jeung anu aya dina anggaran dasarna, salah sahiji jalan anu ditempuh Paguyuban Pasundan dina ngahontal cita-citana nyaéta ngaliwatan jalur atikan sarta pangajaran. Usaha ngawangun sakola dimimitian kalawan ngadegkeun ''Hollandsch-Inlandsche School'' (HIS) Pasoendan di [[Tasikmalaya]] dina warsih taun[[1922]], dituturkeun pendirian ''Meer Uitgebreid Lager Onderwijs'' (MULO) Pasoendan, ogé di Tasikmalaya, anu meunang bantuan ti pamaréntah. Sakola-sakola séjén terus diadegkeun, nepi ka warsih taun[[1941]] geus aya 51 sakola kalawan 296 urang guru. Lolobana aya di Bandung sarta Tasikmalaya, nyaéta séwang-séwangna tujuh sakola. Sésana sumebar di 34 tempat séjénna di sakuliah Jawa Kulon.

Pikeun ngurus persekolahan kasebut, dina Kongrés Paguyuban Pasundan di Bogor warsih taun[[1931]], didirikan Bale Pamulangan Pasundan (BPP), jeung pamingpin kahijina nyaéta Ahmad Atmadja. Kalawan nanjeurna BPP, sakola-sakola Pasundan beuki marak. Kitu ogé guru sarta muridnya beuki réa.

Atikan pikeun balaréa umum, diwujudkan kalawan dipedarna salapan média massa salila période [[1914]]-[[1942]]. Salah sahijina anu pangbadagna nyaéta suratkabar [[Sipatahoenan]] anu jadi corong Paguyuban Pasundan. Mimitina suratkabar ieu dipedar Paguyuban Pasundan di Tasikmalaya mimiti warsih 1923taun1923. Pupuhu rédaksi kahijina nyaéta Soetisna Sendjaya. Mimitina suratkabar ieu medal saminggu sakali. Tapi sanggeus kepengurusannya diganti ku Pangurus Pusat Paguyuban Pasundan warsih taun[[1931]], Sipatahoenan bisa medal poéan. Kantorna dipindahkan ka Bandung, nyaetanyaéta di Kaca-kaca Wetan, saméméh saterusna pindah ka Banceuy, sarta ahirna di Dalem Kaum.

Dina widang ékonomi, Paguyuban Pasundan dina kongrésna anu ka 19 di Tasikmalaya warsih taun[[1934]], ngadegkeun ''Centrale Bank Pasundan'', anu ngawangun N. V., jeung pupuhuna Iyos Wiriaatmadja. Puseurna aya di Jakarta, keur di wewengkon-wewengkon nanjeur cabang-cabangnya.

Pikeun ngurus masalah kaistrian, di Paguyuban Pasundan diadegkeun Pasundan Istri (PASI). Sedengkeun dina kapamudaan, dina sasih [[Désémber]] [[1934]] diadegkeun JOP (''Jeugd Organisatie'' Pasoendan) kalawan pupuhuna anu kahiji R. Adil Poeradiredja. Dina kongrésna anu kahiji warsih taun[[1935]] kepanjangan JOP digantian jadi “Jasana Obor Pasundan”.

Basa suhu pulitik manasan nyanghareupan Perang Pasifik, diadegkeun “JOP Brigade” pikeun nangkal kajadian-kajadian anu henteu dipikahayang. Sawatara inohong, diantaranadi antarana Jenderal [[Abdul Haris Nasution|A. H. Nasution]] milu ngadukung, kawas kalawan mantuan latihan babarisan pikeun JOP Brigade.{{fact}}

Ti warsih taun[[1943]] nepi ka kalawan [[1945]], kagiatan pulitik sagala rupa perkumpulan di Indonésia, kaasup Paguyuban Pasundan dibekukeun ku pangjajah ti [[Jepang]]. Sipatahoenan ogé milu dibrédel sarta minangka gantina dipedar suratkabar Tjahaya anu dikadalikeun Jepang. Tapi kagiatan paguyuban dina widang séjénna kawas atikan, kasenian, sarta sosial masih diidinan sarta bisa terus jalan.{{fact}}

Dina kongrés Paguyuban Pasundan tanggal [[29 Januari|29]]-[[31 Januari]] [[1949]] di Bandung, diputuskeun pikeun ngarobah ngaran Paguyuban Pasundan jadi Partéi Kebangsaan Indonésia (PARKI) nu maksudna pikeun nambahan perjuangan di widang pulitik. Partéi kasebut saterusna milu pemilihan umum kahiji Republik Indonésia dina warsih taun[[1955]]. Tapi suara anu dipibanda dina pemilu kasebut pohara leutikna. Éléhna dina pemilu kasebut ngabalukarkeun perpecahan di PARKI. Ahirna ngaliwatan referendum dina kongrés PARKI tanggal [[29 Nopémber]] [[1959]], partéi kasebut mutuskeun pikeun ngarobah ngaranna jadi Paguyuban Pasundan.{{fact}}