Huma: Béda antarrépisi

'''Huma''' nyaetanyaéta tempat melak pare di pasir, lain di sawah. Pare anu dipelakna husus keur dipelak di darat. [[Tatanén]] mangrupa salah sahiji [[pakasaban]] poko masarakat [[Indonésia]] anu geus aya sarta diwariskeun sacara turun tumurun, kaasup ogé dina budaya masarakat [[Sunda]].<ref name="sumber2">{{id}}[http://www.scribd.com/doc/39753617/25209018-Sofia-Chaeriyah-Ngahuma-Bercocok-Tanam-Dalam-Kearifan-Lokal-Masyarakat-Sunda=Ngahuma masarakat sunda ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref> Mimiti, kagiatan [[tatanén]] teu bisa dilepaskeun dumasar tataan alam harita anu pinuh ku gunung jeung tutumwuhan.<ref name="sumber2">{{id}}[http://www.scribd.com/doc/39753617/25209018-Sofia-Chaeriyah-Ngahuma-Bercocok-Tanam-Dalam-Kearifan-Lokal-Masyarakat-Sunda=Ngahuma masarakat sunda ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref> Tina waktu ka waktu tumuwuhna kahirupan manusa anu saluyu jeung jaman dina widang [[tatanén]] ogé milu pobah boh dina widang pakakas nu di paké, boh dina pangaweruh masarak dina ngolah taneuh.<ref name="sumber2">{{id}}[http://www.scribd.com/doc/39753617/25209018-Sofia-Chaeriyah-Ngahuma-Bercocok-Tanam-Dalam-Kearifan-Lokal-Masyarakat-Sunda=Ngahuma masarakat sunda ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref> Padahal [[tatanén]] mangrupa salah sahiji budaya masarakat anu mawa mangpaat loba pikeun kahirupan masarakatna.<ref name="sumber2">{{id}}[http://www.scribd.com/doc/39753617/25209018-Sofia-Chaeriyah-Ngahuma-Bercocok-Tanam-Dalam-Kearifan-Lokal-Masyarakat-Sunda=Ngahuma masarakat sunda ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

'''Ngahuma''' (tatanén) nya étanyaéta hiji sistem/pola tatanén anu ngarobah leuweung jadi leuweung garapan, pikeun tujuan ngahasilkeun pangan anu utamana [[paré]].<ref name="sumber1">{{id}}[http://www.wacananusantara.org/3/211/ngahuma:-pertanian-tradisional-jawa-barat=id Ngahuma di Jawa Barat ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Prosés éta lumangsung sacara tuluy-tinuluy.<ref name="sumber1">{{id}}[http://www.wacananusantara.org/3/211/ngahuma:-pertanian-tradisional-jawa-barat=id Ngahuma di Jawa Barat ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Dina sajarahna sistem/pola tatanén, ngahuma mangrupa hiji tahapan dina ''evolusi'' budaya manusa ti budaya moro sato ka budaya tatanén.<ref name="sumber1">{{id}}[http://www.wacananusantara.org/3/211/ngahuma:-pertanian-tradisional-jawa-barat=id Ngahuma di Jawa Barat ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Ngahuma dipikawanoh saprak manusa nyurtian prosés alamiah tumuwuhna pepelakan.<ref name="sumber1">{{id}}[http://www.wacananusantara.org/3/211/ngahuma:-pertanian-tradisional-jawa-barat=id Ngahuma di Jawa Barat ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Masarakat [[Jawa Barat]], hususna masarakat [[Sunda]] minangka masarakat pedalaman, geus mikawanoh sistem ngahuma saprak sawatara abad ka tukang, sahenteuna saprak jaman [[Neolitikum]].<ref name="sumber1">{{id}}[http://www.wacananusantara.org/3/211/ngahuma:-pertanian-tradisional-jawa-barat=id Ngahuma di Jawa Barat ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Ku alatan éta, masarakat [[Sunda]] di [[Jawa Barat]] mimitina nya étanyaéta masarakat tatanén.<ref name="sumber1">{{id}}[http://www.wacananusantara.org/3/211/ngahuma:-pertanian-tradisional-jawa-barat=id Ngahuma di Jawa Barat ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Saluyu jeung kamajuan jaman, dina hiji sisi pangaweruh manusa ngeunaan tatanén di wewengkon [[Jawa Barat]], kajaba di [[Baduy]], sistem ngahuma lila kalilaan leungit.<ref name="sumber1">{{id}}[http://www.wacananusantara.org/3/211/ngahuma:-pertanian-tradisional-jawa-barat=id Ngahuma di Jawa Barat ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Sistem ngahuma robah jadi sistem tatanén sérang sarta/atau tumpang sari.<ref name="sumber1">{{id}}[http://www.wacananusantara.org/3/211/ngahuma:-pertanian-tradisional-jawa-barat=id Ngahuma di Jawa Barat ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Bukti anu nunjukeun yén masarakat [[Sunda]] geus mikawanoh sistem ngahuma nya étanyaéta dina [[naskah sunda]] anu nyaritakeun [[pakasaban]] sarta istilah anu dipaké dina [[tatanén]], contona dina naskah [[Carita Parahyangan]] jeung [[wawacan Sulanjana]].<ref name="sumber2">{{id}}[http://www.scribd.com/doc/39753617/25209018-Sofia-Chaeriyah-Ngahuma-Bercocok-Tanam-Dalam-Kearifan-Lokal-Masyarakat-Sunda=Ngahuma masarakat sunda ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Naskah [[Carita Parahyangan]] nyebutkeun lahirna lima urang titisan Panca Kusika, nya étanyaéta Sang Mangukuhan, Sang Karungkalah, Sang Katungmaralah, Sang Sandanggreba, sarta Sang Wretikandajun.

''“... Sang Mangukuhan njieun maneh panghuma, Sang Karungkalah njieun maneh panggerek, Sangkatungmaralah njieun maneh panjadap, Sang Sandanggreba njieun maneh padagang”''.<ref name="sumber2">{{id}}[http://www.scribd.com/doc/39753617/25209018-Sofia-Chaeriyah-Ngahuma-Bercocok-Tanam-Dalam-Kearifan-Lokal-Masyarakat-Sunda=Ngahuma masarakat sunda ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Hartina:“... Sang Mangukuhan jadi tukang ngahuma , Sang Karungkalah jadi tukang moro , Sang Katungmaralah jadi tukang sadap (nu nyieun gula beureum ti nira enau), Sang Sandanggreba jadi tukang dagang”.<ref name="sumber2">{{id}}[http://www.scribd.com/doc/39753617/25209018-Sofia-Chaeriyah-Ngahuma-Bercocok-Tanam-Dalam-Kearifan-Lokal-Masyarakat-Sunda=Ngahuma masarakat sunda ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Ieu némbongkeun yén ngahuma, moro, jeung nyadap nya étanyaéta jenis-jenis [[pakasaban]] sarta jadi kabiasaan masarakat [[Sunda]] dina jaman baheula<ref name="sumber2">{{id}}[http://www.scribd.com/doc/39753617/25209018-Sofia-Chaeriyah-Ngahuma-Bercocok-Tanam-Dalam-Kearifan-Lokal-Masyarakat-Sunda=Ngahuma masarakat sunda ] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Unggal geus panén di huma patani nyieun lahan anyar atawa ngagarap taneuh huma nu séjén nu geus balik deui ka asal, tapi kaayaan geus robah.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Jumlah masarakat beuki loba, pamukiman beuki parinuh loba lahan anu dibuka pikeun nyumponan kabutuhan piimaheun.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Ieu nu jadi masalah pikeun patani huma, kusababku sabab lahana nu beuki saeutik.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Sajaba ti éta kaayaan ayeuna mah loba karuksakan leuweung nu diakibatkeun tina lahan nu anyar.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Ngabukbak leuweung, muka taneuh garapan nu jadi ancaman lingkungan, sabab haseup nu ngebul jadi polusi pikeun masarakat nepi ka nagara tatangga. <ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Sacara umum, kagiatan ngahuma bisa dikelompokeun jadi 5 tahap, anu dina saban tahapannya sok dibiruyungan jeung upacara selamatan ambéhsangkan usaha [[tatanén]] teu nyanghareupan bangbalu atawa keuna ku hama.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Kahiji, ngabuka leuweung anu baris dipaké minangka ladang ku cara ngabersihkeun jukut atawa tatangkalan nu aya. Dina masarakat Sunda pakasaban ieu disebut kalayan istilah '''nyacar'''.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Pakasaban ieu biasana dipigawé ku lalaki kalayan ngagunakeun pakakas antara séjén [[bedog]] sarta [[parang]].<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Kadua,motongan tangkal badag kalayan ngagunakeun [[kapak]], [[patik]], atau [[baliung]] (sajenis [[kapak]] badag).<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Saterusna, dipigawé pembakaran sésa régang kai sarta taneuh leuweung anu geus dituar pikeun ngagancangan prosés burukna sakaligus ngarahkeun zat nutrisi taneuh (mangrupa lebu leuweung anu geus dibeuleum) dina pepelakan nu ngahasilkeun pangan anu geus dipilih, ku kituna sampurnana prosés ngabakar jadi penting pikeun nangtukeun hasil panén.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Sanggeus dibeuleum, biasana taneuh henteu langsung disambut, tapi diingkeun sababaraha jam nepi ka taneuh jadi tiis.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Katilu, melak binih mangrupa pepelakan biji-bijian sarta padi-padian.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Di tatar [[Sunda]], [[pakasaban]] ieu dipikawanoh kalayan istilah '''ngaseuk''', ku cara ngabolongan taneuh pikeun melak binih ku aseuk (pakakas mangrupa iteuk kai kalayan panjang kira-kira 1.5méter sarta tungtung anu dijieun rada runcing).<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Kagiatan ieu dipigawé ku lalaki sarta wanoja, pepelakan anu dipelak sajaba jenis biji-bijian sarta padi-padian, dipelak ogé kacang-kacangan sarta [[jagong]].<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Kaopat, [[pakasaban]] '''ngoyos''' atawa lahan tina jukut-jukut anu tumuwuh di kira-kira pepelakan sabot nungguan mangsa panén salila 3-4 bulan saterusna. <ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Dina awalna, pahuma ngan ngagunakeun leungeun waé sabot menyiangi jukut, tapi sanggeus aya perkembangan pakakas mangrupa [[pacul]] sarta [[kored]] (pacul leutik), mangka pahuma ngagunakeun pakakas dina ngaseuk sarta ngoyos.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Kalima, mangsa panén.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

[[Pakasaban]] panén biasana dipigawé ku para wanoja sacara gotong royong, sedengkeun lalaki ngabogaan tugas ngunjalan hasil panén ka imah séwang-séwangan.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Taneuh huma dina masarakat tradisional [[Sunda]] biasana dikokolakeun salila hiji nepi ka tilu warsih.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Sanggeus éta ladang diingkeun jadi leuweung deui.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

Dina prosés ieu, aya sawatara istilah, nya étanyaéta reuma jeung leuweung.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>

'''Reuma''' nya étanyaéta taneuh huma anu diingkeun sawatara lila sarta geus diwuwuhan jiga leuweung, sedengkeun huma anu geus jadi deui leuweung anu pinuh kalayan prosés melak tatangkalan disebut '''leuweung'''.<ref name="sumber3">{{id}}[http://www.anneahira.com/mata-pencaharian-suku-sunda.htm=id mata pencaharian suku sunda] (diaksés tanggal 20 Oktober 2011)</ref>