Konten dihapus Konten ditambahkan
m Ngarapihkeun éjahan, replaced: kalolobaan → lolobana (3) using AWB
m Ngarapihkeun éjahan, replaced: periode → périodeu, sahingga → antukna (6) using AWB
Baris ka-65:
'''Sato''' hartina golongan [[organismeu]] dina [[karajaan (biologi)|karajaan]] '''Animalia''' atawa '''Metazoa''', sacara umum [[multisélular]], bisa pipindahan sarta résponsif ka sabudeureunana, sarta [[dahar]] organismeu séjén salaku asupanana. Dedegan awakna beuki jejeg nalika sawawa, biasana [[ontogeni|tumuwuh]] tina [[émbrio]], najan aya ogé nu ngalaman [[métamorfosis]]. [[Manusa]] ogé kaasup kana karajaan Animalia.
 
Karajaan Animalia mibanda sababaraha ciri nu ngabédakeun ti mahluk hirup lianna. Nu kahiji, sasatoan téh [[eukariot]], sahinggaantukna misah ti [[Monera|Karajaan Monera]]. Kadua, sato téh [[multisélular]], sahinggaantukna misah ti [[Karajaan Protista]]. Katilu, [[heterotrof]], sahinggaantukna misah ti [[Karajaan Plantae]] katut sababaraha [[protist]] nu mirip tutuwuhan. Panungtung, Karajaan Animalia ngawengku organisme-organisme nu teu boga pinding sél (''dinding sel'', ''cell walls''), sahinggaantukna misah ti [[Karajaan Plantae]], [[algae]], jeung [[Fungi|Karajaan Fungi]].
 
[[Aristotle]] ngabagi mahluk hirup antara sasatoan jeung [[tutuwuhan]], nu salajengna dituturkeun ku [[Carolus Linnaeus]] dina klasifikasi hirarki munggaran. Ti saprak harita para ahli [[biologi]] mimiti ngaduga-duga hubungan évolusina, sahinggaantukna dua kelompok ieu bener-bener misah. Pikeun conto, [[protozoa]] mikroskopik asalna mah dianggap sato ku sabab usik, tapi kiwari mah misah. Tina sawangan sababaraha ageman, [[manusa]] dianggap misah ti sato (sabab kamampuhna nu béda, nyaéta bisa nyarita jeung mikir), tapi baku [[taksonomi]] kiwari mah tetep ngahiji.
 
== Struktur ==
Iwal ti pikeun sababaraha organismeu, utamana [[spons]] (Filum [[Porifera]]), awak sato kabagi kana sababaraha [[jaringan biologis|jaringan]], di antarana [[otot]], nu ngamungkinkeun kontrol gerak, sarta [[sistim saraf]] nu ngirim jeung ngolah sinyal-sinyal ti anggota awak lianna.
 
Sakabéh sato boga sél [[eukariot]]ik, nu dikubeng ku sarupaning [[matriks ékstrasélular]] nu diwangun ku [[kolagén]] jeung [[glikoprotéin]] nu élastis. Matriks ieu bisa [[kalsium|dikalsifikasi]] sahinggaantukna jadi struktur kawas cangkang, tulang, jeung spikula. Sabalikna, organisme multisélular lianna modél [[tangkal]] jeung [[suung]], sélna téh dibungkus ku [[pinding sél]] (''dinding sel'', ''cell wall'').
 
== Baranahan jeung tumuwuh ==
Baris ka-84:
Sacara umum (nurutkeun téori), sato dianggap ngalaman évolusi ti protozoa ''[[flagellate]]''. Dulur pangdeukeutna nu masih aya nyaéta ''[[choanoflagellate]]'', flagellate nu mibanda struktur nu sarua jeung sababaraha spons. Ulikan molekular nempatkeun ieu organisme dina hiji supergrup nu disebut ''[[opisthokont]]'', nu ogé ngawengku [[suung]] jeung sababaraha [[protist]] parasit leutik. Ngaran ieu asalna tina lokasi posterior [[flagellum]] dina sél motil, kawas dina lolobana spérma sasatoan, sagédéngeun eukariot lian nu boga flagel anterior.
 
[[Fosil]] munggaran nu meureun ngawakilan sasatoan datangna ti ahir jaman [[Precambrian]], kira 600 juta taun ka tukang, nu katelah [[biota Vendian]]. Tapi ieu téh hésé disambungkeunana jeung papanggihan fosil nu leuwih anyar, nu bisa baé dianggap salaku prékursor fila modérn, tapi bisa ogé ti kelompok anu béda. Malah mah, bisa jadi fosil nu kapanggih téh lain sato sato acan. Di sagigireun ti éta, lolobana fila sasatoan nu geus kanyahoan mah kurang leuwihna datang sacara simultan dina periodepériodeu [[Cambrian]], kira 570 juta taun ka tukang. Nu katelah [[ledakan Cambrian]] téh matak hémeng nu puguh mah, naha ieu téh kajadian ngarancabangna kelompok-kelompok kalawan gancang atawa parobahan lingkungan nu ngabalukarkeun bisa lumangsungna fosilisasi.
 
== Golongan sato ==