|
'''Kalimah''' nyaéta wangun gramatikal panglegana.
==Wangenan Kalimahkalimah==
[[Kalimah]] nyaéta wangunan-wangunan basa anu miboga ciri-ciri ieu di handap.
a) Mangrupa konstruksi gramatik nyaéta, wangunan basa anu ngandung harti atawa maksud.
Nurutkeun Ramlan, <ref name= Struktur Bahasa Sunda (Sintaksis dalam Gamitan Pragmatik)>Sudaryat, Y. (2014). ''Struktur Bahasa Sunda (Sintaksis dalam Gamitan Pragmatik)''. Bandung: Sekolah Pasca Sarjana UPI, kc. 39) </ref>kalimah nyaéta hiji beungkeutan gramatik anu diwatesanan ku ayana randegan panjang anu dibarengan ku nada ahir turun atawa naék. Kalimat nyaéta beungkeutan katatabasaan anu unsur-unsur pangwangunna mangrupa klausa-klausa, partikel-partikel panyambung, jeung pola-pola intonasi <ref>Tarigan.(1985).''Pengajaran Sintaksis''. Bandung: Angkasa, kc. 48</ref>.
==Wanda Kalimahkalimah Dumasardumasar Jumlahjumlah Klausaklausa==
Nurutkeun Djayasumarna <ref>Putrayasa. (2010). ''Analisis Kalimat''. Bandung: PT. Rafika Aditama, kc. 26</ref>, dumasar jumlah klausana, kalimah dibédakeun jadi dua nyaéta, 1) kalimah tunggal, jeung 2) kalimah majemuk.
a) Kalimah salancar/tunggal
Kalimah tunggal/Salancar nyaéta kalimah anu diwangun ku hiji klausa atawa hiji konstituén <ref name= Tata Basa Sunda Kiwari>Sudaryat, spk. (2011). ''Tata Basa Sunda Kiwari''. Bandung: Yrama Widya, kc. 139</ref>. Dina kalimah tunggal anu jadi unsur wajibna nyaéta jejer jeung caritaan. Tapi, dina kalimah tunggal bisa jadi kawangun ku unsur tambahan kawas katerangan tempat, waktu, jeung alat. Ku kituna, kalimah tunggal wangunna teu salawasna pondok <ref>Putrayasa, I.B. (2010). ''Analisis Kalimat (Fungsi, Kategori, Peran)''. Bandung: PT. Rafika Aditama, kc. 26</ref>. ▼b) Kalimah jembar/ majemuk ▼Kalimah majemuk/ jembar diwangun ku dua klausa atawa leuwih <ref name= Asas-asas Linguistik Umum>Verhaar, J.W.M. (1996). ''Asas-asas Linguistik Umum'' Yogyakarta: Gajah Mada University Press,kc. 275</ref>. Unsur-unsur pangwangunna aya anu wajib jeung wenang mangrupa advérbia (katerangan) jeung modalitas. Ku lantaran kitu, adeganana bisa mangrupa pola salah sahiji kalimah basajan anu dilegaan ku katerangan <ref name= Tata Basa Sunda Kiwari>Sudaryat, spk. (2011). ''Tata Basa Sunda Kiwari''. Bandung: Yrama Widya, kc. 191</ref>. ▼
=== Kalimah Tanpagawéansalancar/tunggal (Nonvérbal)===
▲ Kalimah tunggal/Salancar nyaéta kalimah anu diwangun ku hiji klausa atawa hiji konstituén <ref name= "Tata Basa Sunda Kiwari">Sudaryat, spk. (2011). ''Tata Basa Sunda Kiwari''. Bandung: Yrama Widya, kc. 139</ref>. Dina kalimah tunggal anu jadi unsur wajibna nyaéta jejer jeung caritaan. Tapi, dina kalimah tunggal bisa jadi kawangun ku unsur tambahan kawas katerangan tempat, waktu, jeung alat. Ku kituna, kalimah tunggal wangunna teu salawasna pondok <ref>Putrayasa, I.B. (2010). ''Analisis Kalimat (Fungsi, Kategori, Peran)''. Bandung: PT. Rafika Aditama, kc. 26</ref>.
▲b)=== Kalimah jembar/ ''majemuk '' ===
▲Kalimah majemuk/ jembar diwangun ku dua klausa atawa leuwih <ref name= "Asas-asas Linguistik Umum">Verhaar, J.W.M. (1996). ''Asas-asas Linguistik Umum'' Yogyakarta: Gajah Mada University Press,kc. 275</ref>. Unsur-unsur pangwangunna aya anu wajib jeung wenang mangrupa advérbia (katerangan) jeung modalitas. Ku lantaran kitu, adeganana bisa mangrupa pola salah sahiji kalimah basajan anu dilegaan ku katerangan <ref name= "Tata Basa Sunda Kiwari">Sudaryat, spk. (2011). ''Tata Basa Sunda Kiwari''. Bandung: Yrama Widya, kc. 191</ref>.
==Kalimah Tanpagawéan (nonverbal)==
Kalimah tanpagawéan atawa kalimah nonvérbal nyaéta kalimah anu caritaanana lain kecap pagawéan atawa lain vérba. Nu kaasup kalimah tanpagawéan téh nya éta kalimah barang (nominal), kalimah sipat (adjéktiva), kalimah bilangan (numeral), jeung kalimah pangantét (préposisional). Ieu di handap dipedar hiji-hijina <ref name= Tata Basa Sunda Kiwari>Sudaryat, spk. (2011). ''Tata Basa Sunda Kiwari''. Bandung: Yrama Widya, kc. 258</ref>.
a. === Kalimah [[Barang]] (''Nomina'') ===
Kalimah barang atawa kalimah nominal nyaéta kalimah anu caritaanana kecap atawa frasa barang (nominal). Nurutkeun patali semantisna, éta kalimah téh nuduhkeun ayana kasaruaan antara jejer jeung caritaanana. Ku lantaran kitu, ieu kalimah téh sok disebut ogé kalimah ékuasional atawa kalimah ékuatif. Dina ieu kalimah, jejer téh dianggap sarua atawa sagolongan jeung caritaan anu nuduhkeun golongan atawa idéntitas jejer. Pikeun negeskeun patali semantis anu nuduhkeun [[golongan]] atawa idéntitas téh, hareupeun kecap atawa frasa barang nu jadi caritaanana sok ditambah kecap ''nyaéta''. Kalawan ringkes, éta kalimah-kalimah barang téh adeganana bisa digambarkeun saperti kieu.
'''1) Kal Bar J + C: (<nyaéta>) + B/FB Iden/ B/FB Gol + In Fi'''
b. === Kalimah [[Sipat]] (Adjéktival''Adjktival'') ===
Kalimah tanpagawéan anu caritaanana mangrupa kecap atawa frasa sipat (adjéktival) disebut kalimah sipat, kalimah adjéktival, atawa kalimah statif. Dina kalimah sipat aya sawatara caritaan anu perlu dilengkepan ku kecap atawa frasa séjén anu nyicingan fungsi panglengkep, pang-pangna caritaam sipat anu nuduhkeun kaayaan atawa suasana jiwa, saperti keca-kecap poho, sieun, butuh, perlu, wani, nyaah, hariwang, watir, jeung sajabana. Lamun digambarkeun, éta adegan kalimah-kalimah sipat téh maksudna kalimah sifat diwangun ku jejer jeung caritaan anu mangrupa kecap atawa frasa sipat, dibarengan atawa henteu ku panglengkep jeung katerangan. Kalimah barang téh adeganana bisa digambarkeun saperti kieu.
'''Kal Sip J + C: S/FS + (PANG) + (K) + In Fi'''
c. === Kalimah Bilangan (''Numeral'') ===
Kalimah bilangan atawa kalimah [[numeral]] nyaéta kalimah tanpagawéan anu caritaanana mangrupa kecap atawa frasa bilangan. Sakapeung caritaan anu mangrupa kacap atawa bilangan téh sok ditambahan kecap aya, upamana kieu.
'''Kal Bil J + C: (<aya>) Bil/FBil + (K) + In Fi'''
d. === Kalimah Pangantét (Préposisional''Preeposisional'') ===
Kalimah tanpagawéan anu caritaanana mangrupa frasa pengantét (préposisional) disebut kalimah [[frasa]] pangantét atawa kalimah préposisional. Kalimah pangantét téh bisa dianggap kalimah ringkesan tina kalimah anu diwangun ku jejer, caritaan, jeung katerangan, anu caritaanana dileungitkeun. Papadaning kitu, loba kalimah pangantét anu hésé, malah teu bisa, dianggap mangrupa kalimah ringkesan. Adegan kalimah préposisional téh bisa digambarkeun saperti kieu.
'''Kal Pang J + C: FPang + (K) + In Fi'''
| 