Azték: Béda antarrépisi

'''Aztéc''' nyaéta hiji kahirupan buhun dina mangsa  Mesoamerica nu mekarkeun di puseur [[Méksiko|Mexico]] ti taun [[1300]] nepi ka [[1521]] [[kalénder]] christian.<ref name=Thomas>{{Cite book | title =Art of Oceania, Africa, and the Americas from The Museum of Primitive Art| first =Thomas| last =P.F Hoving| publisher =Metropolitan Museum of Art| location =Jakarta| year =1969}}</ref> Masarakat Aztéc diwangun ti sagala rupa suku anu nyicingan wewengkon puseur Mexico, hususna  tina bangsa-bangsa nu ngaggunakeun basa  ''Nahuatl''  nu  loloba nyicingan  wewengkon  ''[[Mesoamerica]]'' ti abad ka-14 nepi ka abad ka-16.<ref name=Robert >{{Cite book | title =Prehispanic Domestic Units in Western Mesoamerica: Studies of the Household, Compound, and Residence| first =Robert| last =Robert S. Santley, Kenneth G. Hirth| publisher =CRC Press| location =Mexico| year =1969| NO ISBN=9780849388989}}</ref> ''Peradaban'' Aztéc diwangun tina sababaraha [[kota]] (''altepetl'').<ref name=Robert /> Sababaraha nu ngagabung pikeun ngawengku hiji satru/golongan, nu sakongkolan dina widang pulitik, sarta kakawasaan.<ref name=Robert /> Kakawasaan Aztéc téh diwangun ku tilu sakongkolan kota/sarikat nu diadegkeun  dina taun 1427, nyaéta Tenochtitlan (kota nagara urang Mexica atawa jalma Tenochca), Texcoco, jeung Tlacopan.<ref name=Offerings>{{Cite book | title =The Offerings of the Templo Mayor of Tenochtitlan| first =The Offerings| last =Templo Mayor of Tenochtitlan| publisher =UNM Press| location =Mexico| year =2005| NO ISBN=9780826329585}}</ref> [[Kota]] [[nagara]] Tlacopan ieu saméméhna hiji nagara bagian ti Kakaisaran Tepanek nu puseur dayeuhna di kota Azcapotzalco. Sanajan kitu hal ieu  mindeng dipaké nyebut  hususna ka urang  Mexica Tenochtitlan, istilah Aztec ogé dipaké sebutan  umum pikeun nagara kota jeung masarakat Nahua di daérah Mexico tengah dina waktu ''pre''-[[Spanyol]] sarta dina mangsa  ''kolonialisme'' Spanyol  (1521-1821).<ref name=Lee>{{Cite book | title =Mexico and the United States| first =Lee | last =Stacy| publisher =Marshall Cavendish| location =Mexico| year =2002| NO ISBN=9780761474029}}</ref> [[Aztek#Definisi|Harti Aztéc kitu deui urang  Aztec]] geus lila jadi topik ilmiah ti saprak elmuan urang [[Jerman]] , [[Alexander von Humboldt]], nu ilahar dipaké dina munggaran abad ka-19.<ref name=Lee/>

 

 

Ti saprak abad ka-13, Lebak México geus jadi puseur nu padet pangeusina jeung kamekaran kota-sarikat.<ref name=Lee/> Urang Mexica nu datang panderi  ka lebak  Mexico  ngadegkeun kota Tenochtitlan dina hiji [[Islét|pulo leutik]] di Tasik Texcoco nu kaayaan taneuha angar/teu subur, tapi saterusna jadi manusa pangkuatna di Ukhuwah tina Tilu Aztecs atawa nu Aztec Kakawasaan.<ref name=Dirk /> Kakawasaan ieu téh hiji kakawasaan kolektor upeti anu di''legakeun'' ''hegemony'' pangaruh pulitikna nepika tempat anu jauh ti Lebak Mexico ku cara nalukkeun nagara-nagara séjén kota di sadaya Mesoamerica di ahir umur Pascaklasik.<ref name=Robert /> Nu Aztec kakawasaan kabentuk dina 1427 salaku hiji ukhuwah kota state of Tenochtitlan, kota state- of Texcoco, jeung kaayaan kota Tlacopan.<ref name=Lee/> Katilu kota nagara sekutu demi ngéléhkeun jalma Tepanek kota-state Azcapotzalco anu dikawasa Lebak Mexico.<ref name=Lee/> Teu sabaraha lila saterusna, Texcoco jeung Tlacopan lowered gelar pikeun jadi junior batur sapagawéan dina guild, jeung Tenochtitlan jadi nu paling kuat.<ref name=Robert /> Kakawasaan ieu ngembangna nu jangkauan sahiji daya-na ku ngagabungkeun komérsial jeung militér nalukkeun.<ref name=Dirk /> Nu Aztec kakawasaan teu an empire wewengkon control wewengkon ku cara nempatkeun hiji garnisun-a garnisun militer dina jumlah badag di propinsi nu ngawasa, tapi rada hiji kakawasaan nu dikawasa nagara-kota-nagara bawahan-na ku ngabina silaturahim jeung pamingpin bawahan nya ngaliwatan nikah antarwangsa pangawasa, jeung ku nyebarkeun idéologi tina kakawasaan ka kota-nagara bawahan-na.<ref name=Robert /> Kota-nagara bawahan anu wajib hadir upeti ka Kaisar Aztecs anu disebut ''Huey Tlatoani'' salaku stratagem ékonomi pikeun ngawatesan komunikasi jeung dagang antara nagara kira-kira éta nu ngajadikeun nagara ieu kapaksa ngandelkeun puseur pikeun meunangkeun barang méwah.<ref name=Robert /> Mandala daya tina kakawasaan stretched jauh kana juru kidul Mesoamerica ngaliwatan nalukkeun kota-nagara nu aya dina jauh ngahontal sajauh kidul salaku Chiapas jeung [[Guatémala|Guatemala]], kitu ogé ngawengku wewengkon Mesoamerica ti basisir Pacific ka basisir Samudra Atlantik.<ref name=Dirk />