|
*Sunda hartina éndah, dina carita ''Mundinglaya Dikusumah'' aya garwa Prabu Siliwangi anu jenenganana Nyai Mantri Manik Manusunda, sakapeung disebut Kentring Manik Manusunda, anu hartina Nyai Mantri Permata Ciciptan anu Endah.
*''ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮆᮔ᮪ᮓᮂ, ᮓᮤᮔ ᮎᮛᮤᮒ '''ᮙᮥᮔ᮪ᮓᮤᮀᮜᮚ ᮓᮤᮊᮥᮞᮥᮙᮂ''' ᮃᮚ ᮌᮁᮝ [[Prabu Siliwangi|ᮕᮢᮘᮥ ᮞᮤᮜᮤᮝᮍᮤ]] ᮃᮔᮥ ᮏᮨᮔᮨᮍᮔ᮪ᮔᮔ ᮑᮄ ᮙᮔ᮪ᮒᮢᮤ ᮙᮔᮤᮊ᮪ ᮙᮔᮥᮞᮥᮔ᮪ᮓ , ᮞᮊᮕᮩᮀ ᮓᮤᮞᮨᮘᮥᮒ᮪ ᮊᮨᮔ᮪ᮒᮢᮤᮀ ᮙᮔᮤᮊ᮪ ᮙᮔᮥᮞᮥᮔ᮪ᮓ , ᮃᮔᮥ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮘᮄ ᮙᮔ᮪ᮒᮢᮤ ᮕᮨᮁᮙᮒ ᮎᮤᮎᮤᮕ᮪ᮒᮔ᮪ ᮃᮔᮥ ᮆᮔ᮪ᮓᮂ.''
*Numutkeun pamanggih G.P Rouffaér kecap Sunda asalna tina basa hindu, nyaéta : Sund hartina moncorong, Ngaran dewa wisnu, Ngaran daitya (buta), Ngaran hiji monyet, Cuddha hartina bodas, Sa-udha, Sa-tunda hartina panundaan/gudang, Sugema.
*''ᮔᮥᮙᮥᮒ᮪ᮊᮩᮔ᮪ ᮕᮙᮀᮌᮤᮂ G.P Rouffaér ᮊᮨᮎᮕ᮪ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮃᮞᮜ᮪ᮔ ᮒᮤᮔ ᮘᮞ ᮠᮤᮔ᮪ᮓᮥ , ᮑᮆᮒ : ᮞᮥᮔ᮪ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮙᮧᮔ᮪ᮎᮧᮛᮧᮀ , ᮍᮛᮔ᮪ ᮓᮦᮝ ᮝᮤᮞ᮪ᮔᮥ , ᮍᮛᮔ᮪ ᮓᮄᮒᮡ (ᮘᮥᮒ), ᮍᮛᮔ᮪ ᮠᮤᮏᮤ ᮙᮧᮑᮦᮒ᮪ , ᮎᮤᮓ᮪ᮓ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮘᮧᮔᮞ᮪ , ᮞ-ᮅᮓ᮪ᮓ , ᮞ-ᮒᮥᮔ᮪ᮓ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮕᮔᮥᮔ᮪ᮓᮃᮔ᮪ / ᮌᮥᮓᮀ , ᮞᮥᮌᮨᮙ.''
===Basa Sangsakerta ᮘᮞ ᮞᮀᮞᮊᮨᮁᮒ===
''Sunda'' hartina moncorong (''A Sanskrit-English Dictionary'' karangan [[Monier Williams]]). Numutkeun kana basa SangsakertaSansakerta, harti Sunda téh aya genep, nyaéta: Bercahaya, terang benderang, anu ngarawat alam/dunya, Satria anu mibanda tanaga gedé, satria anu trampil, bodas beresih, ngaran gunung di beulah kalér dayeuhkota Bandung. ▼''ᮞᮥᮔ᮪ᮓ'' ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮙᮧᮔ᮪ᮎᮧᮛᮧᮀ (''A Sanskrit-English Dictionary'' ᮊᮛᮍᮔ᮪ [[Monier Williams|ᮙᮧᮔᮤᮁ ᮝᮤᮜ᮪ᮜᮤᮈᮙ᮪ᮞ᮪]]). ᮔᮥᮙᮥᮒ᮪ᮊᮩᮔ᮪ ᮊᮔ ᮘᮞ ᮞᮀᮞᮊᮨᮁᮒ, ᮠᮁᮒᮤ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮒᮦᮂ ᮃᮚ ᮌᮨᮔᮨᮕ᮪, ᮑᮆᮒ: ᮘᮨᮁᮎᮠᮚ, ᮒᮨᮛᮀ ᮘᮨᮔ᮪ᮓᮨᮛᮀ, ᮃᮔᮥ ᮍᮛᮝᮒ᮪ ᮃᮜᮙ᮪/ᮓᮥᮑ, ᮞᮒᮢᮤᮃ ᮃᮔᮥ ᮙᮤᮘᮔ᮪ᮓ ᮒᮔᮌ ᮘᮓᮌ᮪, ᮞᮒᮢᮤ ᮃᮔᮥ ᮒᮢᮙ᮪ᮕᮤᮜ᮪, ᮘᮧᮓᮞ᮪ ᮘᮨᮛᮨᮞᮤᮂ, ᮍᮛᮔ᮪ ᮌᮥᮔᮥᮀ ᮓᮤ ᮘᮩᮜᮂ ᮊᮜᮁᮦ ᮓᮚᮩᮂ ᮘᮔ᮪ᮓᮥᮀ.
▲''Sunda'' hartina moncorong (''A Sanskrit-English Dictionary'' karangan [[Monier Williams]]). Numutkeun kana basa Sangsakerta, harti Sunda téh aya genep, nyaéta: Bercahaya, terang benderang, anu ngarawat alam/dunya, Satria anu mibanda tanaga gedé, satria anu trampil, bodas beresih, ngaran gunung di beulah kalér dayeuh Bandung.
===Basa Kawi ᮘᮞ ᮊᮝᮤ<ref name="sumber1">Kawi-Javaans Wordenbook;C.F.Winter Sr.-Java-Ned. Hadwordenbook;J.E.C. Gericke en T.Roorda-Kawi-Balineesch-Nederlandsch Woordenboek.Dr.H.N.van der Tuuk.1894</ref>=== ▼ᮔᮥᮙᮥᮒ᮪ᮊᮩᮔ᮪ [[Basa Kawi|ᮘᮞ ᮊᮝᮤ]] ᮃᮚ ᮇᮕᮒ᮪ ᮠᮁᮒᮤ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ, ᮑᮆᮒ: "ᮎᮄ"ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮓᮆᮛᮂ ᮃᮔᮥ ᮜᮧᮘ ᮎᮄ, "ᮒᮥᮙ᮪ᮕᮥᮊᮔ᮪" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮞᮥᮘᮥᮁ, "ᮕᮀᮊᮒ᮪" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮙᮤᮘᮔ᮪ᮓ ᮊᮥᮃᮜᮤᮒᮞ᮪, "ᮝᮞ᮪ᮕᮓ" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮃᮒᮤ-ᮃᮒᮤ.
▲===Basa Kawi ᮘᮞ ᮊᮝᮤ<ref name="sumber1">Kawi-Javaans Wordenbook;C.F.Winter Sr.-Java-Ned. Hadwordenbook;J.E.C. Gericke en T.Roorda-Kawi-Balineesch-Nederlandsch Woordenboek.Dr.H.N.van der Tuuk.1894</ref>===
Numutkeun [[basa Kawi]] aya opat harti Sunda, nyaéta :“Cai” hartina daérah anu loba cai, “Tumpukan” hartina subur, “Pangkat” hartina mibanda kualitas, “Waspada” hartina ati-ati.
# ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮎᮄ <u>Sunda hartina cai</u>
# ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮏᮥᮙ᮪ᮕᮣᮥᮊᮔ᮪ <u>Sunda hartina jumplukan</u>
# ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮕᮀᮊᮒ᮪ <u>Sunda hartina pangkat</u>
# ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮃᮒᮤ-ᮃᮒᮤ <u>Sunda hartina ati-ati</u>
ᮔᮥᮙᮥᮒ᮪ᮊᮩᮔ᮪ ᮘᮞ ᮏᮝ ᮃᮚ ᮜᮤᮙ ᮠᮁᮒᮤ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ, ᮑᮆᮒ: "ᮒᮨᮁᮞᮥᮞᮥᮔ᮪" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮒᮁᮒᮤᮘ᮪, "ᮑᮒᮥ/ᮘᮨᮁᮞᮒᮥ" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮠᮤᮛᮤᮕ᮪ ᮛᮤᮊᮥᮔ᮪, "ᮃᮀᮊ ᮓᮥᮃ (ᮎᮔ᮪ᮓᮢ ᮞᮀᮊᮜ)" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮞᮄᮙ᮪ᮘᮀ, "ᮔᮆᮊ᮪" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮊᮥᮃᮜᮤᮒᮞ᮪ ᮠᮤᮛᮥᮕ᮪ᮔ ᮒᮨᮛᮥᮞ᮪ ᮔᮆᮊ᮪, "ᮒᮨᮁᮘᮀ ᮙᮨᮜᮙ᮪ᮘᮥᮀ" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮘᮩᮊᮤ ᮔᮆᮊ᮪ ᮊᮥᮃᮜᮤᮒᮞ᮪ᮔ. ᮓᮤᮔ ᮊᮙᮥᮞ᮪ ''Jav-Ned. Handwoordenbook'' ᮊᮛᮍᮔ᮪ J.E.C Gericke ᮏᮩᮀ T. Roorda ᮓᮤᮞᮨᮘᮥᮒ᮪ᮊᮩᮔ᮪ ᮚᮦᮔ᮪ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮒᮦᮂ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮔᮥᮙ᮪ᮕᮥᮊ᮪, ᮑᮥᮞᮥᮔ᮪, ᮍᮛᮀᮊᮨᮕ᮪, ᮊᮨᮎᮕ᮪ ᮃᮒᮝ ᮞᮧᮛ ᮓᮤᮛᮏᮨᮊ᮪. ᮅᮕᮙ ᮓᮤᮏᮤᮉᮔ᮪ ᮎᮔ᮪ᮓᮢᮞᮀᮊᮜ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮓᮥᮃ, ᮃᮞᮜ᮪ᮔ ᮒᮤᮔ ᮘᮞ ᮏᮝ ᮅᮔ᮪ᮓ ᮃᮔᮥ ᮠᮁᮒᮤᮔ: ᮍᮥᮔ᮪ᮓ (ᮏᮀᮊᮢᮤᮊ᮪ ᮃᮔᮥ ᮛᮦᮊ᮪ ᮓᮤᮃᮓᮥᮊᮩᮔ᮪), ᮍᮕᮥᮀᮊᮩᮔ᮪ (ᮜᮀᮜᮚᮍᮔ᮪). ᮓᮤᮔ ᮘᮞ ᮏᮝ ᮒᮥᮔ᮪ᮓ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮒᮥᮙ᮪ᮕᮥᮊᮔ᮪, ᮞᮥᮞᮥᮔ᮪.
Numutkeun basa Jawa aya lima harti Sunda, nyaéta :“Tersusun” hartina tartib, “Nyatu/Bersatu” hartina hirup rukun, “Angka dua (candra sangkala)” hartina saimbang, “Naék” hartina kualitas hirupna terus naék, “Terbang melambung” hartina beuki naék kualitasna. Dina Kamus ''Jav-Ned. Handwoordenbook'' karangan J.E.C. Gericke jeung T. Roorda disebutkeun yén Sunda téh hartina numpuk, nyusun, ngarangkep, kecapkécap atawa sora dirajek. Upama dijieun candrasangkala hartina dua, asalna tina basa Jawa unda anu hartina: Ngunda (jangkrik anu rékrek diadukeun), Ngapungkeun (langlayangan). Dina basa Jawa tunda hartina tumpukan, susun.
===Basa Sunda ᮘᮞ ᮞᮤᮔ᮪ᮓ<ref name="sumber2">A Dictionary of The Sunda Language of Java; Jonathan Rigg</ref>===
ᮔᮥᮙᮥᮒ᮪ᮊᮩᮔ᮪ ᮘᮞ ᮞᮤᮔ᮪ᮓᮔ, ᮊᮨᮎᮕ᮪ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮙᮤᮘᮔ᮪ᮓ ᮠᮁᮒᮤ: "ᮜᮥᮙ᮪ᮘᮥᮀ" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮞᮥᮘᮥᮁ ᮙᮊ᮪ᮙᮥᮁ, "ᮞᮧᮔ᮪ᮓ" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮃᮜᮥᮞ᮪, "ᮞᮧᮔ᮪ᮓ" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮅᮀᮌᮥᮜ᮪, "ᮞᮧᮔ᮪ᮓ" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮞᮨᮔᮀ, ᮘᮥᮍᮂ, "ᮞᮧᮔ᮪ᮓ" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮞᮛᮥᮃ ᮏᮩᮀ ᮊᮠᮚᮀ ''ᮠ'ᮒᮦ'' , "ᮞᮧᮔ᮪ᮓᮛ" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮜᮜᮊᮤ ᮃᮔᮥ ᮊᮞᮕᮦ᮪, "ᮞᮧᮔ᮪ᮓᮛᮤ" ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮃᮝᮝᮦᮦ ᮃᮔᮥ ᮌᮩᮜᮤᮞ᮪, ᮕᮤᮔᮥᮂ ᮊᮥ ᮛᮞ ᮊᮑᮃᮂ, ᮆᮔ᮪ᮓᮂ.Numutkeun basa Sundana, kecap Sunda mibanda harti :“Lumbung” hartina subur makmur, “Sonda” hartina alus, “Sonda” hartina unggul, “Sonda” hartina senang, bungah, “Sonda” hartina sarua jeung kahayang haté, “Sondara” hartina lalaki anu kasép, “Sondari” hartina awéwé anu geulis, Pinuh ku rasa kanyaah, Éndah.
# ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮍᮦᮔ᮪ᮒᮕᮦ᮪ ᮞᮩᮛᮩᮂ <u>Sunda hartina ngéntép seureuh</u>
# ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮍᮠᮤᮏᮤ <u>Sunda hartina ngahiji</u>
# ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮃᮀᮊ ᮓᮥᮃ (|᮲|) ᮓᮤᮔ ᮄᮒᮥᮍᮔ᮪ [[Candrasangkala|ᮎᮔ᮪ᮓᮢᮞᮀᮊᮜ]] ᮃᮒᮝ [[Suryasangkala|ᮞᮥᮁᮚᮞᮀᮊᮜ]] <u>Sunda hartina angka dua (2) dina itungan [[candrasangkala]] atawa [[suryasangkala]]</u>
# ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮃᮞᮜ᮪ᮔ ᮒᮤᮔ ᮊᮨᮎᮕ᮪ '''''ᮅᮔ᮪ᮓ''''' , ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮔᮆᮊ᮪ <u>Sunda asalna tina kecap ''unda'', hartinaartina naék</u>
# ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮠᮁᮒᮤᮔ ᮍᮕᮥᮀ <u>Sunda hartina ngapung</u>
==Widang géografi/géologi==
|
