Yudaisme

Yudaisme, atawa agama Yahudi, nyaéta agama Abrahamik monoteistik jeung etnis anu ngawengku tradisi jeung peradaban agama, budaya, sarta hukum masarakat Yahudi. Agama ieu ngembang jadi sistem kapercayaan anu teratur di Wétan Tengah dina Jaman Perunggu. Sababaraha ahli nyebutkeun yén Yudaisme modéren mekar tina Yahwisme, agama Israil jeung Yehuda baheula, dina ahir abad ka-6 SM, sahingga dianggap minangka salah sahiji agama monoteistik pangkolotna. Dina pandangan agama Yahudi, Yudaisme téh minangka wujud tina perjangjian anu dipasrahkeun ku Allah ka karuhun bangsa Israil, ngawengku rupa-rupa téks, prakték, ajaran teologis, sarta struktur organisasi.

Taurat, numutkeun pamahaman umum jalma Yahudi, nyaéta bagian tina téks anu leuwih gedé anu disebut "Tanakh," anu ogé dipikawanoh minangka Kitab Suci Ibrani atanapi "Perjangjian Heubeul" dina Kristen. Sajaba ti Taurat anu ditulis, aya ogé tradisi lisan anu dicatet dina Midrash jeung Talmud. Kecap "torah" dina basa Ibrani hartina "pangajaran," "hukum," atawa "petunjuk," sanajan "Taurat" ogé bisa ngarujuk kana sakabéh téks Yahudi anu ngajelaskeun Lima Kitab Musa. Taurat mangrupikeun inti tina spiritualitas jeung tradisi agama Yahudi, anu miboga rupa-rupa aspék jeung interpretasi anu taya watesna. Nilai-nilai jeung téks-téks Yudaisme boga pangaruh gedé kana agama Abrahamik séjénna saperti Kristen jeung Islam, sarta boga peran penting dina ngabentuk peradaban Kulon ngaliwatan sumbangannana dina Kristen awal.

Yudaisme miboga sababaraha aliran agama, kalobaanna mekar tina Yudaisme Rabinik, anu yakin yén Gusti nembongkeun hukum jeung parentah-Na ka Musa di Gunung Sinai dina wujud Taurat anu ditulis jeung anu lisan. Dina sajarahna, pamadegan ieu dirobih ku sababaraha golongan saperti Saduki jeung Yudaisme Helenistik dina jaman Bait Allah Kadua, golongan Karait dina jaman awal nepi ka abad pertengahan, sarta aliran non-Ortodoks modéren. Kiwari, aliran panggedéna dina Yudaisme ngawengku Yudaisme Ortodoks (kalebet Yudaisme Haredi jeung Ortodoks Modéren), Yudaisme Konservatif, jeung Yudaisme Réformasi, kalayan béda utama nyaéta dina pandangan maranéhanana ngeunaan halakha (hukum Yahudi), otoritas tradisi rabinik, jeung pentingna Nagara Israil. Yudaisme Ortodoks percaya yén Taurat jeung halakha asalna ti Ilahi sarta teu bisa dirobah, sarta kudu diturutan kalayan ketat. Samentara éta, Yudaisme Konservatif jeung Réformasi leuwih liberal, kalawan Yudaisme Konservatif umumna miboga pendekatan anu leuwih tradisionalis batan Yudaisme Réformasi, anu ningali halakha minangka pituduh umum, lain kawajiban mutlak.

Urang Yahudi nyaéta kelompok etnoreligius, ngawengku jalma anu lahir salaku Yahudi ogé anu ngalih agama jadi penganut Yudaisme. Dina taun 2019, diperkirakeun populasi urang Yahudi di dunya kurang leuwih 14,7 juta urang, atawa sabudeureun 0,19% tina populasi global. Kira-kira 46,9% tina sadayana urang Yahudi cicing di Israil, sedengkeun 38,8% séjénna aya di Amérika Serikat jeung Kanada, sarta lolobana séjénna aya di Éropa, Amérika Latin, Asia, Afrika, jeung Australia.

Sajarah

Tanak dina dasarna nyaeta kumpulan sejarah ngeunaan hubungan antara bangsa Israil jeung Gusti, ti mimiti sajarah nepi ka pangwangunan Haikal ka-2 sakitar taun 535 SM. Abraham dihormat minangka karuhun utama bangsa Yahudi jeung narima jangji ti Gusti; salaku ganjaran tina kaimananna, Gusti jangji yén putrana, Ishak, bakal diwariskeun Tanah Israil, nu waktu harita disebut Tanah Kanaan. Katurunan Ishak, nyaeta Yakub, tuluy dijadikeun budak di Mesir, dugi ka Musa diutus ku Gusti pikeun mingpin maranehna kaluar ti dinya. Di Gunung Sinai, maranehna narima Torah, kumpulan lima kitab Musa. Torah babarengan jeung kitab-kitab sejenna, nyaeta Nebi'im (Kitab Nabi-Nabi) jeung Ketubim (Kitab Tulisan), dipikawanoh minangka Torah Syebiktab (Taurat Tersurat), beda jeung Torah Syebe'alpeh (Taurat Lisan) nu eusina Misnah jeung Talmud. Tungtungna, bangsa Israil hasil ngahontal Tanah Israil sarta ngawangun Kemah Suci di Shilo nu nangtung leuwih ti 300 taun minangka puseur perjuangan maranehna ngalawan musuh. Tapi, katekunan maranehna ngurangan dugi ka Gusti ngamungkinkeun bangsa Filistin ngarebut Kemah Suci. Bangsa Israil tuluy nyuhunkeun ka Nabi Samuel sangkan maranehna gaduh raja, tuluy Samuel ngabobokeun Saul ti suku Bunyamin jadi raja kahiji. Tapi, sabada Saul ngalanggar paréntah Gusti, Samuel diutus pikeun ngabobokeun Daud ti suku Yahuda pikeun jadi panggantina.

Di Yérusalém, Témbok Ratapan mangrupakeun sésa-sésa témbok nu ngawengkeun Haikal ka-2 sarta mangrupa tempat nu paling suci pikeun umat Yahudi. Sanggeus ngawasaan tahta, Raja Daud boga niat ngawangun tempat ibadah permanén, sarta Gusti jangji yén putrana, Salomo, bakal diidinan pikeun ngawangun tempat ibadah éta. Gusti oge jangji ka Daud yén katurunanna bakal neruskeun pikeun nyepeng tahta.

Numutkeun tradisi Rabani, panjelasan ngeunaan hukum Yahudi atawa Taurat Lisan asalna diwariskeun sacara lisan ti Gusti ka Musa di Gunung Sinai. Tapi, kusabab nambahanana panganiayaan ka umat Yahudi, Rabbi Yehudah HaNasi tuluy nulis hukum-hukum éta dina bentuk Misnah kira-kira taun 200 M. Talmud diwangun ku Misnah jeung Gemara, anu mangrupa koméntar Rabani nu dikumpulkeun salila tilu abad ti pusat-pusat élmu di Palestina jeung Babel. Ku cara kieu, kabentuk dua versi Talmud: Talmud Yerusalem, anu disusun dina abad ka-4 di Palestina, sarta Talmud Babel, anu disusun ku Rabina I, Rabina II, jeung Rab Asyi kira-kira taun 500 M.

Para ahli téks nyebut yén Taurat disusun tina ayat-ayat anu meureun henteu konsisten, anu némbongkeun riwayat-riwayat anu béda-béda. Sababaraha ahli, saperti Profesor Martin Rose jeung John Bright, boga pamadegan yén dina jaman Haikal munggaran, bangsa Israil yakin yén unggal bangsa miboga dewa masing-masing, tapi Gusti maranehna nu paling kuat. Kapercayaan anu leuwih murni kana monoteisme meureun mimiti ngembang nalika maranehna hirup di pangasingan di Babel, minangka réspon kana ajaran dualistik agama Majusi. Dina jaman kakawasaan Yunani, kapercayaan kana Gusti minangka hiji-hijina mimiti nguat, sarta bangsa Yahudi ngawangun identitas agama anu leuwih écés. John Day nambahan yén konsép Gusti dina Alkitab bisa jadi asalna ti agama Kanaan baheula anu ngakuan dewa-dewi kalayan tingkatan kakawasaan, sarupa jeung pantéon Yunani.