Gunung Sunda
| Gunung Sunda | |
|---|---|
| Luhur | 1854m |
| Perenah | Bandung, Jawa Barat |
Gunung Sunda nyaéta salah sahiji gunung nu kiwari aya di wewengkon Bandung, Jawa Barat, Indonésia. Gunung Sunda nu aya kiwari, babarengan jeung Gunung Tangkubanparahu sarta Gunung Burangrang, mangrupa pasesaan Gunung Sunda (purba) nu kungsi bitu dina jaman prasajarah. Bituna Gunung Sunda (purba) ogé geus nyababkeun kawangunna kaldera Sunda.
Sajarah
éditGunung Sunda jeung carita Sangkuriang
éditAyana gunung Sunda henteu bisa dipisahkeun tina Sasakala Sang Kuriang (Sangkuriang). Cutatan sajarah ngeunaan Sakakala Sangkuriang aya dina Naskah Bujangga Manik. Bujangga Manik[1] nyutat lalampahannana di wewengkon anu kakoncara ku sasakala Sangkuriang saperti kieu:
- Leumpang aing ka baratkeun
- datang ka Bukit Patenggeng
- Sakakala Sang Kuriang
- Masa dek nyitu Ci tarum
- Burung tembey kasiangan
Dina sasakala Sangkuriang, dicaritakeun yén Dayang Sumbi nyieun akal supaya Sangkuriang henteu ngawin anjeunna. Dayang Sumbi menta Sangkuriang sangkan manéhna nyieun talaga (dano) jeung parahu dina waktu sapeuting. Liwat tengah peuting dano geus jadi sedengkeun parahu ampir jadi. Dayang Sumbi nyieun akal deui; lawon bodas (boeh larang) hasil ninun anjeunna diabar-abar maké kakuatan gaib sangkan kaciri beureum siga cahaya panonpoe. Sangkuriang, anu ngarasa kabeurangan, ambek pisan, parahu ditalapung tepi ka nangkub. Parahu nangkub éta jadi gunung Tangkubanparahu. Sesa bahan parahu anu kari tunggul jadi Bukittunggul. Sedengkeun rangrang (ranting) sesa tangkal ngagunung jadi gunung Burangrang.
Sasakala Sangkuriang diturunkeun ti hiji generasi ka generasi saterusna sacara lisan pikeun ngawartakeun yén di wewengkon sakuliah gunung Tangkuban Parahu kiwari téh baheulana kungsi aya dano, kungsi aya gunung bitu waktu peuting (seuneu tengah peuting anu caangna siga cahaya panon poé waktu isuk) anu disusul ku munculna gunung Tangkubanparahu, Bukittunggul jeung Gunung Burangrang.
Kronologi kajadian dina sasakala Sangkuriang akur pisan jeung hasil panalungtikan para ahli geologi ngeunaan Gunung Sunda, jeung Dano Bandung.
Rekontruksi Gunung Sunda
éditCeuk para ahli geologi jeung ahli geografi, di antara gunung Tangkubanparahu jeung gunung Burangrang aya hiji lengkob anu mangrupa dasar kaldera anu disebut dasar kaldera Sunda. Dina éta lengkob, aya Situ Lembang, anu sisi kulonna diwatesan ku dingding anu manjang mimiti Lawangangin terus melengkung ka kalereun Situ Lembang. éta dingding téh mangrupa sesa kaldera Gunung Sunda (purba).
Meh tungtung kaler ti éta dingding, aya congcot nu dingaranan Gunung Sunda, luhurna 1.854 méter ti beungeut laut (tbl.), hiji congcot leutik di satengah geulang dingding kaldera Gunung Sunda. Ieu congcot téh lain gunung Sunda anu sabenerna tapi sesa ti gunung anu leuwih gedé anu geus bitu. Gunung Sunda anu sabenerna mah diwangun ku awak gunung anu dasarna ± 20 km., sarta luhurna ditaksir leuwih ti 4.000 m. lbl.
Bisa jadi luhur Gunung Sunda (purba) nu sabenerna leuwih ti taksiran eta, sabab, umumna gunung anu bitu nepi ka ngawangun kaldera nu jadi kawah pohara gedéna lolobana mah ngancurkan dua pertilu awak gunungna. Lamun kaayaan ayeuna congcot pang luhurna 2.080 méter tbl., hartina éta téh ngan sapertiluna ti luhurna Gunung Sunda. Dua pertiluna deui nyaéta bagian gunung nu ambrug waktu éta gunung bitu. Ku kanyahoan luhurna hiji gunung, eusi gunung jadi bakal kapanggih, geus kitu mah urang bisa manggihan darajat rongkahna bitu hiji gunung.
Dina mangsa prasajarah, kira-kira 105.000 – 10.000 taun katukang, Gunung Sunda (purba) kungsi bitu ngaluarkeun gas gunungapi anu pohara kuatna, disebut tipeu plinian. Bitu gunung tipeu ieu mah nyababkeun matrial gunungapi disemburkeun ka wewengkon anu pohara jauhna, nepi ka Citarum kiduleun Rajamandala kasaeur. Matrial gunungapi ieu mendet susukan Citarum Purba, anu ngakibatkeun jadina dano Bandung.
Gunung Sunda bitu kadua kalina dina kira-kira 10.000 - 5000 taun ka tukang. Matrial gunungapina harita kénéh geus ngubur wewengkon anu lega pisan. Leuweung geledegan anu aya mangsa harita, anu kaina sagedé-gedé dreum, kakubur bareng jeung mahluk hirup nu aya di dinya, sato vertebrata badag siga badak, uncal, jeung hippopotamus (kuda nil) nu keur ngareueum di ranca-ranca kiduleun Rajamandala anu jauhna ± 35 km ti gunung Sunda. Areng kai saukuran dreum kapangih di pangalaan keusik di Ciseupan – Cibeber, Cimahi Kidul. Di dinya pisan aya tangkal kai anu geus jadi areng ngagaloler ngarah datangna awan panas.[2]
Ku sabab loba matrial ti jero gunung anu dikaluarkeun waktu éta gunung bitu, bagian jero gunung jadi kosong. Hal ieu anu nyababkeun ambrugna sabagian gedé awak Gunung Sunda, ngawangun kawah anu pohara legana, anu nelah disebut kaldera Gunung Sunda.
Ti sisi wetan kaldera mucunghul gunung anyar, nyaéta Gunung Tangkubanparahu.
Kaayaan alam sabudeureun Gunung Tangkubanparahu kiwari geus mimiti ruksak alatan tingkah pola manusa anu henteu nyaah ka alam. Ku kituna, aya upaya ti Pamaréntah pikeun ngabalikkeun deui kaayaan alam ka asalna ku cara ngajadikeun ieu wewengkon Taman Nasional.
Tumbu luar
édit- (id) Artikel di Pikiran Rakyat Ngeunaan Taman Nasional sabudeureun Gunung Sunda Archived 2006-10-17 di Wayback Machine
- Bachtiar, T., Dano Bandung purba, dalam Menyelamatkan alam Sunda : dan kajian lainnya mengenai budaya Sunda, Pusat Studi Sunda, Seri Sundalana 6, Cet. 1, Bandung: 2007.