Aksara Sunda Baku
Alfabét Latin
|
Aksara Sunda (ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ) nujul ka hiji sistim ortografi hasil karya masarakat Sunda nu ngawengku aksara jeung sistim kaaksaraan pikeun nuliskeun basa Sunda. Aksara Sunda ngarujuk ka aksara Sunda kuna nu kungsi dipaké sahenteuna ti abad ka-14 nepi ka abad ka-18.
| Aksara Sunda Baku ᮃᮊ᮪ᮞᮛ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮘᮊᮥ | |
|---|---|
 | |
| Jenis aksara | Abugida |
| Basa | Sunda |
Periode | sakitar abad ka-17 nika ayeuna |
Silsilah | |
Aksara dulur | Bali Batak Baybayin Buhid Hanunó'o Lontara Sunda Kuna Réncong Rejang Tagbanwa |
| ISO 15924 | Sund, 362 |
| Arah panulisan | Citakan:ISO 15924 direction |
ngaran Unicode | Citakan:ISO 15924 alias |
| U+1B80–U+1BBF | |
| Topik basa Sunda |
|---|
Sajarah édit
Dumasar kana catetan sajarah, aksara Sunda geus di paké ti abad ka-14. Buktina kudipakéna aksara Sunda dina Prasasti Kawali (prasasti Astana Gede) jeung Prasasti Kabantenan.[1] Salian ti aksara Sunda Kuna, kaadaban Sunda ogé kungsi wanoh jeung sababaraha sistim aksara lianna, di antarana:
- aksara Pallawa anu dipaké pikeun nuliskeun basa Sangsakerta, dipaké nepi ka abad ka-7,
- aksara Sunda Kuna anu diturunkeun tina aksara Pallawa.
- aksara Cacarakan atawa aksara Jawa, sacara umum marengan asupna Islam jeung kaadaban Jawa ka Cirebon (abad ka-16) jeung Priangan (abad ka-17),
- aksara Pegon, utamana di lingkungan pasantrén, ku asupna ajaran Islam ti tatar Arab,
- aksara Latin, mimiti dipaké ahir abad ka-19, diwanohkeun ku pangjajah Walanda.
Sacara resmi, pamaréntah Jawa Kulon ngaliwatan Perda taun 2003 geus ngarojong aksara Sunda pikeun pakéun sapopoé.[2]
Komputerisasi édit
Komputerisasi aksara Sunda nalika medarna publikasi resmi ngeunaan aksara Sunda ti Pamaréntah Jawa Kulon. Conto mimiti nyaéta "Aksara Pakuan" dina wanda OTF[3].
Salian ti éta, dina taun 2008 geus medal Aksara Sunda Unicode meunang nyampurnakeun tina Unicode 2008 anu disusun ku Dian Tresna Nugraha jeung Kusnet (2005). Unicode téh proses digitalisasi anu bisa mantuan ka pamaké ngetik aksara Sunda dina komputer, sanajan can bisa maca naskah aksara Sunda sacara otomatis[4].
Susunan Aksara Sunda édit
Aksara Sunda diwangun ku sababaraha komponén, di antarana:
- Aksara Ngalagena
- Aksara Swara
- Rarangkén
- Angka
Aksara Swara édit
| ᮃ = a | ᮆ = é | ᮄ = i | ᮇ = o | |
| ᮅ = u | ᮈ = e | ᮉ = eu | ᮻ = reu | ᮼ = leu |
Aksara Ngalagena édit
| ᮊ = ka | ᮌ = ga | ᮍ = nga | ᮎ = ca | ᮏ = ja | ᮑ = nya |
| ᮒ = ta | ᮓ = da | ᮔ = na | ᮕ = pa | ᮘ = ba | ᮙ = ma |
| ᮚ = ya | ᮛ = ra | ᮜ = la | ᮝ = wa | ᮞ = sa | ᮠ = ha |
| ᮖ = fa | ᮋ = qa | ᮗ = va | ᮟ = xa | ᮐ = za | |
| ᮮ = kha | ᮯ = sya |
Rarangkén édit
Dumasar kana patempatanana, 14 rarangkén dibagi jadi:
- Rarangkén Luhur = 5 rupa
- Rarangkén Handap = 3 rupa
- Rarangkén Sajajar = 5 rupa
A. Rarangkén Luhur
 |
Panghulu, ngarobah vokal aksara Ngalagena tina [a] jadi [i].
Conto: ᮊ = ka → ᮊᮤ = ki. |
 |
Pamepet, ngarobah vokal aksara Ngalagena tina [a] jadi [ə].
Conto: ᮊ = ka → ᮊᮨ = ke. |
 |
Paneuleung, ngarobah vokal aksara Ngalagena tina [a] jadi [ɤ].
Conto: ᮊ = ka → ᮊᮩ = keu. |
 |
Panglayar, nambahan konsonan [r] dina tungtung engang.
Conto: ᮊ = ka → ᮊᮁ = kar. |
 |
Panyecek, nambahan konsonan [ŋ] dina tungtung engang.
Conto: ᮊ = ka → ᮊᮀ = kang. |
B. Rarangkén Handap
 |
Panyuku, ngarobah sora aksara Ngalagena [a] jadi [u].
Conto: ᮊ = ka → ᮊᮥ = ku. |
 |
Panyakra, nyalusupkeun sora [r] kana sora asalna. Sora panungtung bisa dirobah ku rarangkén séjénna.
Conto: ᮊ = ka → ᮊᮢ = kra. |
 |
Panyiku, nyalusupkeun sora [l] kana sora asalna. Sora panungtung bisa dirobah ku rarangkén séjénna.
Conto: ᮊ = ka → ᮊᮣ = kla. |
| ᮰ᮬ | Pamintel, nyalusupkeun sora [m] kana sora asalna. Sora panungtung bisa dirobah ku rarangkén séjénna.
Conto :ᮊ = ka → ᮊᮬ = kma. |
| ᮰ᮭ | Papasangan, nyalusupkeun sora [w] kana sora asalna. Sora panungtung bisa dirobah ku rarangkén séjénna.
Conto :ᮊ = ka → ᮊᮭ = kwa. |
C. Rarangkén Sajajar
 |
Panéléng, ngarobah sora aksara Ngalagena [a] jadi [ɛ].
Conto: ᮊ = ka → ᮊᮦ = ké. |
 |
Panolong, ngarobah sora aksara Ngalagena [a] jadi [ɔ].
Conto: ᮊ = ka → ᮊᮧ = ko. |
 |
Pamingkal, nyalusupkeun sora [j] kana sora asalna. Sora panungtung bisa dirobah ku rarangkén séjénna.
Conto: ᮊ = ka → ᮊᮡ = kya. |
 |
Pangwisad, nambahan sora [h] kana sora asalna.
Conto: ᮊ = ka → ᮊᮂ = kah. |
 |
Patén atawa Pamaéh, ngaleungitkeun sora [a] dina aksara Ngalagena.
Conto: ᮊ = ka → ᮊ᮪ = k. |
Angka édit
| ᮱ = 1 | ᮲ = 2 | ᮳ = 3 | ᮴ = 4 | ᮵ = 5 |
| ᮶ = 6 | ᮷ = 7 | ᮸ = 8 | ᮹ = 9 | ᮰ = 0 |
Dina tulisan, angka diwatesan ku tanda pipa ajeg | ... |.
Conto: |᮲᮰᮲᮲| = 2022
Conto Dipakéna Aksara Sunda édit
Ladrang
Aya hiji rupa sato leutik,
Éngkang-éngkang, éngkang-éngkang,
Sok lulumpatan di cai,
Ari bangun arék sarupa jang lancah.
Référénsi édit
- ↑ Faturohman, Taufik (2017). Cahara Basa. Bandung: Geger Sunten. p. 106. ISBN 978-602-7785-33-5.
- ↑ Dangiang Aksara Sunda, teuleuman filsafat Abah Surya ngeunaan aksara Sunda di Sundanét.com
- ↑ http://jamparing.sytes.net/aksara/ Archived 2008-08-28 di Wayback Machine
- ↑ Ruhaliah (2012).Transliterasi, Edisi, dan Terjemahan:Aksara Sunda Kuna, Buda, Cacarakan, dan Pegon. Bandung: Departemen Pendidikan Bahasa Daerah UPI Bandung
Tumbu luar édit
- Konvérsi Aksara Latin - Aksara Sunda, reujeung font aksara Sunda.
- Masangkeun Otomatis (font installer) Aksara Sunda
- Aksara Sunda Kuno
|
Artikel ngeunaan Sunda ieu mangrupa taratas, perlu disampurnakeun. Upami sadérék uninga langkung paos perkawis ieu, dihaturan kanggo ngalengkepan. |