Tatakrama basa Sunda
Tatakrama basa Sunda nyaéta ragam basa Sunda (diksi) anu dipaké atawa dipilihna dumasar kana kaayaan anu nyarita, anu diajak nyarita, jeung anu dicaritakeunana.
Istilah tatakrama basa Sunda numutkeun hasil Kongrés Basa Sunda taun 1988 di Cipayung, Bogor, dipaké pikeun ngagantikeun istilah undak-usuk basa Sunda. Alesanana nyaéta lantaran undak-usuk basa awalna dimaksudkeun salaku panta-panta basa pikeun ngabédakeun kaayaan sosial masarakatna. Sedengkeun tatakrama basa Sunda dimaksudkeun pikeun silihormat jeung silihajénan.
Basa hormat jeung basa lomaÉdit
Sahanteuna aya dua ragam dina tatakrama basa Sunda, nyaéta basa hormat jeung basa loma. Basa hormat umumna dipaké dina suasana resmi, nyarita jeung nu dipihormat, ogé nyarita jeung nu can wanoh. Sedengkeun basa loma umumna dipaké dina suasana loma atawa jeung batur nyarita nu geus loma.
Basa kasarÉdit
Sabenerna aya hiji deui ragam basa Sunda, nyaéta basa kasar atawa garihal. Ragam basa ieu sok dipakéna sawaktu keur ngambék, nyarékan, paséa, ngécé, atawa ka sato. Tangtuna lantaran kasar, ragam basa ieu teu kaasup kana tatakrama.
Kecap-kecap utamaÉdit
Gaganti ngaranÉdit
loma | hormat ka sorangan |
hormat ka batur |
---|---|---|
akang | akang | engkang |
kuring / déwék / urang | abdi / sim kuring | ... |
kuring saréréa | abdi sadayana | ... |
manéh / hidep | ... | anjeun |
manéhna | ... | anjeunna |
pribadi | pribados | ku anjeun |
sorangan | sorangan | nyalira |
PancakakiÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
adi | pun adi | tuang rai |
aki | pun aki | tuang éyang |
alo | pun alo | kapiputra |
anak | pun anak | tuang putra |
bapa | pun bapa | tuang rama |
baraya / dulur | réréhan / wargi | wargi |
bibi | pun bibi | tuang ibu |
budak | budak | murangkalih |
cikal | anak cikal | putra pangageungna |
deungeun-deungeun | nu sanés / sanés wargi | nu sanés / sanés wargi |
incu | pun incu | tuang putu |
indung | pun biang | tuang ibu |
kolot | kolot | sepuh |
lanceuk | pun lanceuk | tuang raka |
minantu | minantu | mantu |
mitoha | mertua | mertua |
nini | pun nini | tuang éyang |
pamajikan | pun bojo | tuang rai / tuang istri / geureuha |
paman | pun paman | tuang rama |
salaki | pun lanceuk | carogé / tuang raka |
téré | téré | kawalon |
Babagian awakÉdit
loma | hormat ka sorangan |
hormat ka batur |
---|---|---|
awak / badan | awak / badan | salira / sarira |
beuheung | beuheung | tenggek |
beungeut | beungeut | pameunteu / raray |
beuteung | beuteung / padaharan | patuangan / lambut |
birit / bujur | birit / bujur | imbit |
bitis | bitis | wentis |
biwir | biwir | lambey |
bujal | bujal / puseur | udel |
buuk | buuk | rambut |
cangkéng | cangkéng | angkéng |
ceuli | ceuli | cepil |
diri | diri | salira |
dubur | dubur | palawangan |
gado | gado | angkeut |
halis | halis | kening |
haté | haté | manah |
huntu | huntu | waos |
irung | irung | pangambung |
kasakit / kanyeri | kasakit / kanyeri | kasawat |
kélék | kélék | ingkab / déhé |
kuku | kuku | tanggay |
kumis | kumis | rumbah |
lého | lého | umbel |
létah | létah | ilat |
leungeun | leungeun | panangan |
panon | panon | soca |
pianakan | pianakan | wewetengan |
pingping | pingping | paha |
pipi | pipi | damis |
ramo | ramo | réma |
sirah | sirah | mastaka |
sirit | larangan | larangan |
sora | sora | soanten |
suku | suku | sampéan |
sungut | sungut / cangkem | baham |
susu awéwé | susu awéwé | pinareup |
taktak | taktak | taraju |
tarang | tarang | taar |
tonggong | tonggong | pungkur |
tuur | tuur | deku |
PakéanÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
ali | ali | cingcin / lélépén |
baju | baju | raksukan |
bendo | bendo | udeng |
beubeur / sabuk | beubeur / sabuk | beulitan |
calana | calana | lancingan |
carécét / saputangan | carécét / saputangan | salempay |
gelung | gelung | sanggul |
geulang | geulang | pinggel |
iket | iket / totopong | totopong / udeng |
iteuk | iteuk | teteken |
karémbong | karémbong / kekemben | kekemben |
keris | keris | duhung |
kongkorong | kongkorong / kangkalung | kangkalung |
panitih | panitih | sangkétan |
payung | payung | pajeng |
sabuk / beubeur | beubeur | beulitan |
samping | samping / sinjang | sinjang |
sisir | sisir / pamérés | pamérés |
suweng | suweng | kurabu |
topi | topi | tudung |
wedak | wedak | pupur |
Nu di imahÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
anggel | anggel / bantal | bantal |
cacangkir / cangkir | cacangkir / cangkir | tangkepan |
ciling / pacilingan | kakus | jamban |
dapur | dapur | pawon |
enggon / kamar | pamondokan | pangkuleman |
gardéng / rérégan | gardéng / rérégan | lalangsé |
guguling | guguling | pepedek |
imah | rorompok | bumi |
kéjo / sangu | sangu | sangu |
pancuran / kamar mandi | jamban | jamban |
samak | amparan | amparan |
simbut | simbut | kampuh |
Kaséhatan jeung nu karasa ku awakÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
balur | balur | lulur |
batuk | batuk | gohgoy |
begang / kuru | begang | langsip / langsit |
bengék / mengi | asma | ampeg |
bisul | bisul | gambuh |
bolonan / kotoran / palangan / héd | udur sasih / kareseban | kareseban |
cageur | pangésto / pangéstu | damang |
cangkeul | cangkeul | pegel |
capé | capé | palay |
gering | udur | teu damang |
kalenger / kapaéhan / kapiuhan | kapaéhan / kapiuhan | kapidara |
kumbah / kukumbah | kumbah / kukumbah | wasuh / wawasuh |
lapar | lapar / hoyong neda | palay tuang |
mamayu | mamayu | mamajeng |
muriang | muriang | nyenyepan |
obat / ubar | obat / ubar | landong |
parna | répot | wales |
prihatin | prihatin | prihatos |
rieut | rieut | puyeng |
sakit / kasakit | kasakit | kasawat |
salésma | salésma | pileg |
seubeuh | sesek / wareg | wareg |
tunduh | tunduh | palay kulem |
Nu karasa ku hatéÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
ambek | ambek | bendu / wera |
atoh / bungah | bingah | bingah |
bageur | bageur | saé manah |
bangga | sesah | sesah |
beuki | beuki / seneng | sedep |
bingung | bingung | éwed |
bungah / gumbira | bingah | bingah |
daék | daék / purun | kersa |
éra | isin | lingsem |
genah / geunah | raos | raos |
gimir | gimir | rentag manah |
hawatir / watir / karunya | watir | hawatos |
hélok | héran | hémeng |
inggis / risi | inggis / risi | rémpan |
ngeunah | ngeunah | raos |
rasa / rumasa / karasa | raos / rumaos / karaos | raos / rumaos / karaos |
resep / karesep | karesep | kalangenan |
ripuh | ripuh / répot | répot |
sadia / sayaga | sayagi | sayagi |
salempang / hariwang | salempang | salempang / rejag manah |
sedih | sedih | sedih / sungkawa |
senang | senang | raos manah |
sono | sono | honeng |
wani | wantun | wantun |
Kaluar tina awakÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
ciduh | ciduh | ludah |
cikiih | cikahampangan | cikahampangan |
cipanon | cipanon | cisoca / ciséér |
késang | késang / karinget | karinget |
tai | kokotor | kokotor |
utah | utah | luga |
Nuduhkeun tempatÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
antara | antara | antawis |
beulah | palih | palih |
deukeut | deukeut | caket |
gigireun | gigireun | gédéngeun |
hareup | payun | payun |
jauh | tebih | tebih |
jero | lebet | lebet |
katuhu | katuhu | tengen |
kédé | kénca | kiwa |
lebah / palebah | leresan | leresan |
pandeuri | ti pengker | ti pengker |
tukang | pengker / pungkur | pengker / pungkur |
WaktuÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
baréto / baheula | kapungkur / kapengker | kapungkur |
beurang | siang | siang |
bulan | sasih | sasih |
burit | sonten | sonten |
gancang / téréh | énggal | énggal |
geuwat | geuwat | énggal |
heubeul / lawas | heubeul / lami | lami |
isuk / isukan | énjing | énjing |
isuk-isuk | énjing-énjing | énjing-énjing |
kakara / karék | nembé | nembé |
kalan-kalan / sakapeung | sawaktos-waktos | sawaktos-waktos |
lila | lami | lami |
malem / peuting | wengi | wengi |
mimiti / mimitina | kawitna | awitna / kawitna |
poé | dinten | dinten |
sakeudeung | sakedap | sakedap |
soré | sonten | sonten |
taun | taun / warsih | warsih |
témpo | sarantos | sarantos |
Pagawéan awakÉdit
LalampahanÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
abus | lebet | lebet |
amit / amitan | permios | permios |
anteur / nganteur | jajap / ngajajapkeun | nyarengan |
arep / diarep-arep / ngarep-ngarep | ajeng / diajeng-ajeng / ngajeng-ngajeng | ajeng / diajeng-ajeng / ngajeng-ngajeng |
badarat | badarat | nyacat |
balik / mulang | wangsul | mulih |
cicing | matuh | calik / linggih |
cunduk / datang | dongkap | sumping / rawuh |
ilu / ngilu | ngiring | ngiring |
indit / miang | mios | angkat |
jugjug / ngajugjug | bujeng / ngabujeng | bujeng / ngabujeng |
kabur / minggat | minggat | lolos |
kari / tinggal | kantun | kantun |
leumpang | leumpang | angkat |
paju / maju | majeng | majeng |
patuh / matuh | matuh | linggih |
pegat / kapegat | kapegat | kaandeg |
permisi | permios | permios |
pindah | pindah | ngalih |
saba / nyaba | nyanyabaan | angkat-angkatan |
tumpak | tumpak | tunggang |
turun | turun | lungsur |
Atikan, gawé uteuk, jeung sasauranÉdit
Méré jeung nyokotÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
bawa | bantun | candak |
béré / méré | maparin / masihan | ngahaturanan / ngalélér |
beuli / meuli | mésér | ngagaleuh |
bikeun / mikeun | maparinkeun / masihkeun | ngahaturkeun / nyanggakeun |
cumpon / nyumponan / nohonan / nedunan | nyumponan / nyaosan | nyaosan |
dagang | dagang | icalan |
duit | artos | artos |
ganti | ganti | gentos |
harga | harga | pangaos |
hili / tukeur | liron | liron / gentos |
hutang | hutang | sambetan |
injeum / nginjeum | tambut / nambut | tambut / nambut |
jual | ical | ical |
nohonan | nyaosan / nyumponan | nyaosan |
pihapé / mihapé | wiat | ngaweweratan |
séléh / nyéléhkeun | masrahkeun | nyanggakeun / ngahaturkeun |
tarima | tampi | tampi |
Agama / ibadahÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
aji / ngaji | ngaji | ngaos |
buka (puasa) | buka | bobor |
bulan puasa | sasih siam | sasih siam |
lebaran | boboran siam | boboran siam |
puasa | puasa | saum |
salat / solat | sambéang | netepan |
wulu / wudu | wulu / wudu | abdas |
Laki rabiÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
candung | candung | wayuh |
jima | sapatemon | sapatemon |
jinah | jinah | ngalambangsari |
juru / ngajuru | ngalahirkeun | babar |
kawin | nikah / jatukrami | jatukrami / réndéngan |
kuren / kurenan | rimbitan | rimbitan |
nyolowédor | nyolowédor | midua manah |
popotongan | patilasan | patilasan |
rarabi | rarabi | garwaan |
reuneuh | kakandungan | bobot / ngandeg |
séléwér / nyéléwér | midua haté | midua manah |
serah / nyerahkeun | mirak | mirak / ngésér |
Citakan:Tatakrama manusa masarakat
Kecap pagawéan lainnaÉdit
Ukuran jeung kumpulanÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
béak | séép | séép |
beurat | abot | abot |
cukup / mahi | cekap | cekap |
emét / saemét / saeutik | saeutik / sakedik | saeutik / sakedik |
euweuh | teu aya | teu aya |
gedé | gedé | ageung |
kabéh / kabéhanana | sadayana | sadayana |
kurang | kirang | kirang |
leutik | alit | alit |
leuwih | langkung | langkung |
meujeuhna | meujeuhna | cekap |
montok | montok | ageung |
ngan | mung | mung |
paro / saparo | sapalih | sapalih |
réa / loba | seueur | seueur |
sabangun | sabangun | sapertos |
sagala | sagala / saniskanten | saniskanten |
sakur | sakur | sugri |
sarua | sami | sami |
Nuduhkeun kaayaanÉdit
Kecap barang lainnaÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
asal | kawit | kawit |
astana | pasaréan | pajaratan / makam |
bukti | buktos | buktos |
gogoda / cocoba | cocoba | cocobi |
hal / perkara | perkawis | perkawis |
idin | widi | widi |
kutu | kutu | puntang |
minyak | lisah | lisah |
récéh | récéh | artos alit |
sawah | sawah | sérang |
Kecap panambah modalitasÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
arang / langka | awis-awis | awis-awis |
arék | badé / seja | badé / seja |
beunang | kénging | kénging |
bisa | tiasa | iasa |
boa | tiasa jadi | tiasa jadi |
butuh | perlu | peryogi |
carang / langka | awis / awis-awis | awis / awis-awis |
embung | alim / narah (awéwé) | teu kersa |
hayang | hayang / hoyong | palay |
kudu | kedah | kedah |
kungsi | kantos | kantos |
lain | sanés | sanés |
mangka / sing / muga | mugi | mugi |
meureun | panginten | panginten |
mindeng / remen | sering | sering |
muga | mugi | mugi |
pasti / tangtu | tangtos | tangtos |
pénta / ménta | neda / nyuhunkeun | mundut |
puguh / tangtu | tangtos | tangtos / kantenan |
purun | purun | kersa |
sanggup | sanggem | sanggem |
ulah / entong | teu kénging | teu kénging |
Kecap panyambungÉdit
Kecap pancénÉdit
loma | hormat keur sorangan |
hormat keur batur |
---|---|---|
ajang / keur / pikeun | kanggo | haturan / kahatur |
ari | dupi / upami | dupi / upami |
baé / keun baé | sawios | sawios |
bawarasa | ku émutan / bawiraos | ku émutan / bawiraos |
boga | gaduh | kagungan |
émboh / tambah | tambih | tambih |
endeng / saendeng-endeng | salamina | sapapaosna |
geura / pék / hég | geura / mangga | mangga |
komo / sumawonna | komo / sumawonna | sumawonten |
laju | laju | lajeng |
larung / liwat / kalarung | kalangkung | kalangkung |
maksud | maksad | maksad |
mangkuk / teu mangkuk | teu kantos | teu kantos |
mungguh | menggah | menggah(ing) |
salah saurang | salah sawios | salah sawios |
séjén | séjén / sanés | sanés |
tayohna | rupina | rupina |
tulus | cios | cios |